فرق انقلاب اسلامی ایران با سایر انقلاب ها

ویژگی خاص انقلاب ایران در مقایسه با انقلاب های بزرگ دیگر جهان، مثل چین و روسیه،... پایه گذاری آن بر مبنای آموزش های الهی اسلام، این دینِ جامع نگر، و جهان شمول است. این پدیده شگرف با هدف احیای ارزش های اسلامی، انسانی و حاكمیت بخشیدن به دین خداوند، فارغ از هرگونه گرایش و تأثیر پذیری از مكتب های بشری به انجام رسید. ماهیت دینی، قدرت رهبری، نقش كلیدی روحانیت و مشاركت توده ها مهم ترین وجوه تفاوت انقلاب اسلامی با سایر انقلابهاست. در این نوشتار ما سعی خواهیم نمود به اختصار این موارد را توضیح دهیم.
شرایط وقوع انقلاب در ایران و روسیه
با نگاهی به شرایط و اوضاع رژیم های مستقر در ایران و روسیه قبل از وقوع انقلاب، در ابعاد سیاسی، اقتصادی، نظامی و بین المللی شاهد این مسئله می باشیم كه رژیم ایران در این موارد در جایگاه بسیار خوبی قرار داشته و رژیم تزار روسی برعكس از شرایط بسیار بدی برخوردار بوده است به عنوان نمونه دولت روسیه در بُعد اقتصادی از بدهی های زیاد خارجی و داخلی، قحطی و كمبود نان به خاطر درگیر بودن در جنگ جهانی اول. خزانه تهی و خالی و ... رنج می برد، در حالی كه رژیم ایران به طور نسبی در شرایط خوبی به دلیل بالا رفتن قیمت نفت برخوردار بود و به عنوان مثال در سال 1356، ایران 22 میلیارد دلار درآمد نفتی داشته است. در زمینه نظامی نیز روسیه به خاطر درگیر بودن در جنگ در ضعف بسر می برد ولی رژیم شاه به كمك امریكا قدرت نظامی برتر منطقه بود. در زمینه بین المللی، ایران در شرایطی قرار داشت كه دو بلوك شرق و غرب از رژیم شاه حمایت می كردند، بر خلاف روسیه كه شرایط مطلوبی نداشت. در بُعد سیاسی نیز رژیم شاه اگر چه شباهت هایی با رژیم روسیه داشت ولی از قدرت بالایی در حذف مخالفان خود با اتكاء به ساواك و نیروهای وفادار به خود، برخوردار بود. اما این كه چه عاملی باعث سرنگونی رژیم شاه، با این شرایط شد؟ پرسشی است كه با ذكر ویژگی های اساسی انقلاب اسلامی ایران كه در سایر انقلاب ها یافت نمی شود، پاسخ داده خواهد شد. و به وضوح تمایز این انقلاب را از سایر انقلاب ها از جمله انقلاب روسیه (شوروی) نشان خواهد داد.
ویژگی های اساسی انقلاب اسلامی در مقایسه با سایر انقلاب ها:
در این خصوص در منابع مختلف موارد متعددی بیان شده است ولی ما برای رعایت اختصار به چند ویژگی اساسی اشاره خواهیم داشت.
1. میزان مشاركت سیاسی:
البته انقلاب های دیگر نیز همراه با حضور مردم بوده است. لكن نقش مردم ایران در انقلاب بی نظیر است. انقلاب مردمی و سراسری بود و همه اقشار مردم در سراسر كشور با تمام قوا و تمام وجود در آن مشاركت داشتند و این امر یكی از مهمترین دلایل پیروزی انقلاب و استقرار جمهوری اسلامی است. حامد الگار كه در زمینه انقلاب اسلامی آثاری دارد، در مورد حضور مردم می گوید: «یكی از ممیزات انقلاب اسلامی ایران شركت وسیع توده های مردم بود. در انقلاب های فرانسه و روسیه و چین انقلاب همیشه با جنگ داخلی همراه بود...» فرد هالیدی از محققین انقلاب های جهان نیز معتقد است كه از لحاظ به صحنه كشاندن اقشار وسیع مردم، انقلاب اسلامی عظیم ترین انقلاب تاریخ است. در حالی كه در انقلاب روسیه بخشی از طبقه كارگر و حزب بلشویك در انقلاب دخالت داشتند.
2. داشتن رهبری قاطع و مشخص:
از لحاظ رهبری انقلاب ایران منحصر به فرد است، زیرا در انقلاب فرانسه رهبری واحد و قاطعی نبود در پیشاپیش انقلاب روسیه نیز یك رهبر حزبی قرار داشت كه نمی توانست ادعای رهبری تام و قاطع بر قاطبه مردم را بنماید. اما در پیشاپیش انقلاب و مردم انقلابی ایران، رهبری قرار داشت كه از پایگاه یك مرجع تقلید مردمی و اسلامی سخن می گفت و با جمهور مردم رابطه دینی و سیاسی داشت.
3. داشتن مكتب الهی و اسلامی (گرایش دینی)
گرایش دینی و مكتب الهی و اسلامی یكی از ویژگیهای اساسی انقلاب اسلامی است. انقلاب فرانسه به ایده جدایی دین از سیاست و دولت رسمیت بخشید و انقلاب كمونیستی روسیه ایدة مقابله دولت با دین را پیش كشید، اما انقلاب ایران مجدداً‌ ایده تلفیق دین و دولت را رسمیت بخشیده كه امروز در قالب جمهوری اسلامی نمود پیدا كرده است.
4. اصالت و بومی بودن:
چهارمین ویژگی انقلاب ایران اصالت و بومی بودن است. انقلاب ایران از لحاظ نظری و عملی اصیل و غیر وابسته بود. مكتب اسلام از بُعد نظری اصیل بود و در طی 1400 سال تبدیل به جوهره ایرانیان شده بود، لذا در زمان انقلاب، مكتب وارداتی نبود. و در عمل نیز انقلاب از لحاظ كمك مالی و نظامی وام دار خارجیان نبود و اصالت داشت. در حالی كه كمونیسم از اندیشه های ماركسیسم كه در آلمان بود گرفته شده بود.
5. مشروعیت:
انقلاب در ایران مشروعیت داشت، یعنی بحق بود و به موقع بود. بحق بود، زیرا حقاً اهدافش را در مكتب اسلام كسب می كرد. مسأله این است كه مسلمان و جامعه اسلامی هر عمل و رفتاری را بخواهد انجام دهد باید ببیند شرع آن را مجاز می داند یا خیر؟ انقلاب كه رفتار جمعی است و در آن جان ها و مال ها به مخاطره می افتد نیازمند پشتوانه و مشروعیت است. جواز چنین عملی انقلابی و تطابقش با شرع را رهبری انقلاب كه در مقام مرجعیت بود صادر نمود. اما به موقع بود چون حضور مردم و تقدیم جان و مال در آن بی سابقه بود.
6. اهداف:
ماهیت و هدف انقلاب اسلامی یك پدیده منحصر به فرد است كه آنها را می توان در چهار مورد خلاصه كرد: الف: احیاء و زنده كردن احكام اسلام و اجرای آن، ب: استقرار عدالت اجتماعی، ج: استقرار نظام سیاسی اسلام، د: تقویت عملی و فرهنگی جامعه.
حضرت امام(ره) در این مورد چنین می فرمایند: «انقلاب ما متكی بر معنویات و خداست و آنهایی كه با ما موافقند آنهایی هستند كه با خطّ توحیدی موافقند.» این در حالی است كه انقلاب روسیه بیشتر اهداف اقتصادی و مادی را دنبال می كردند. همانطور كه از شرایط قبل از انقلاب روسیه نیز بر می آمد. آقای احمد هوبر در این باره نیز می گوید:
تمام انقلاب های دیگر می خواستند یك نظام انسانی را در زمین استقرار دهند، یعنی نظام سیاسی «روسو» را یا نظام «ماركس و لنین» را، در صورتی كه انقلاب اسلامی می خواهد نظام الله را در زمین مستقر كند…
در یك نتیجه كلی در مقایسه انقلاب اسلامی ایران و انقلاب روسیه (شوروی) نكات زیر قابل توجه است:
اولاً: ‌در بُعد نظری این دو اختلاف اساسی دارند. به این معنا كه درباره ایران جهان بینی، اسلامی و «خدا خالق است» می باشد و توحید در تمام ابعاد ذاتی و صفاتی و افعالی محور و مبنای تفكرات در انقلاب اسلامی است و این دقیقاً‌در مقابل ماركسیسم كه جهان بینی، ماتریالیستی و ماده گرایی می باشد، قرار دارد.
ثانیاً: ماركسیستها انسان را در مقابل جبر تاریخی و اجتماعی مقهور می دانند ولی اسلام می گوید حاكمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و همچنین او انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاكم ساخته است.
ثالثاً‌: در مورد سرنوشت بشر نیز اختلاف اساسی است. زیرا اسلام آن جهان را سرای باقی می داند اما ماركسیستها همه چیز را در ماده خلاصه و در دنیا تمام می كنند.
رابعاً: آنها انگیزه اصلی و زیربنای بشر را نیازهای مادی می دانند. اما تلقی انقلاب اسلامی و اسلام از انسان هر دو بعد مادی و معنوی آن است. و اصالت هم با نیازهای معنوی است.
در بعد عملی نكاتی قابل طرح است:
اولاً: رهبری انقلاب اسلامی تام و مردمی بود اما لنین رهبر حزب بود.
ثانیاً: بانی افكار كمونیسم ماركس می باشد و لنین عملاً‌در حد مجری و مدیر انقلاب بود. اما در انقلاب ایران امام (ره) هم ایدئولوگ و نظریه پرداز انقلاب اسلامی ایران بود و هم مدیر و مجری آن. ثالثاً: انقلاب ایران مردمی و فراگیر بود. اما انقلاب شوروی عمدتاً‌ متكی به هسته‌ی حزبی بود و فقط در چند شهر متمركز بود.