محمد معین، وصی دهخدا و یوشیج

او در سال 1304 دوره شش ساله ابتدائی در دبستان اسلامی رشت را ظرف دو سال به پایان رساند. دوره اول متوسطه را در «دبیرستان نمره 1» رشت به اتمام رساند و دوره دوم متوسطه را در رشته ادبی در دبیرستان دارالفنون تهران به سرانجام رساند. در سال 1310 در دانش‌سرای عالی در رشته ادبیات و فلسفه علوم تربیتی به تحصیل پرداخت. در سال 1313 با نوشتن پایان‌نامه‌ای به زبان فرانسه در مورد شاعر فرانسوی «لوكونت دو لیل» در رشته ادبیات و فلسفه به اخذ مدرك كارشناسی نایل شد.
به وسیله مكاتبه آموزشگاه روانشناسی بروكسل، كه تحت نظر Elmer Knowles روانشناس اداره می‌شد، روانشناسی عملی و دیگر شعب آن از قبیل خط‌شناسی، قیافه‌شناسی و مغزشناسی را فراگرفت.

محمد معین به عنوان نخستین فارغ‌التحصیل دوره دكترای ادبیات فارسی در ایران شناخته شد. از آن پس به سمت دانشیار و سپس به سمت استاد كرسی «تحقیق در متون ادبی» در دانشكده ادبیات برگزیده شد.

از آغاز سال 1325 شمسی كه چاپ لغت‌نامه دهخدا طبق قانون، در مجلس شورای ملی آغاز شد، معین به همكاری علی‌اكبر دهخدا برگزیده شد. در دی ماه 1334 با موافقت علی‌اكبر دهخدا، سازمان لغتنامه از منزل شخصی دهخدا به مجلس شورای ملی منتقل شد و طبق وصیت‌نامه دهخدا، معین به ریاست امور علمی آن سازمان منصوب گردید. در اسفند 1336 سازمان مذكور به دانشكده ادبیات دانشگاه تهران انتقال یافت و طبق اساسنامه مصوب شورای دانشگاه، ریاست سازمان لغت‌نامه به عهده محمد معین گذاشته شد.
نیما یوشیج در وصیت‌نامه‌اش اختیار چاپ آثارش را به معین داد. همچنین علی‌اكبر دهخدا تكمیل لغت‌نامه دهخدا را به معین محول كرد.

محمد معین در 9 آذر 1345در دفتر گروه زبان و ادبیات فارسی، سكته كرد و پنج سال آخر زندگی‌اش را در حالت اغما گذراند. وی را جهت معالجه بیشتر در تاریخ 14 مرداد 1346 به كشور كانادا منتقل كردند؛ ولی چون بهبودی در وضعیت او مشاهده نشد، در 15 آبان 1346 به ایران بازگردانده شد و در بیمارستان فیروزگر بستری شد. محمد معین در روز 13 تیرماه 1350 در همان بیمارستان درگذشت.
معین در 13 تیر 1350 در تهران دار فانی را وداع گفت. محمد معین را پس از تشییع پیكر از مسجد فخرالدوله به سمت زادگاهش شهر رشت، در آرامگاه خانوادگی معین در شهر آستانه اشرفیه به خاك سپردند.

سال 1380 خانه استاد معین در تهران به همراه خانه امیرجاهد، به منظور تأسیس موزه در اختیار شهرداری منطقه 14 تهران قرار گرفت و حالا منزل شخصی معین، به‌عنوان مركز فرهنگی استاد معین كاربری جدید یافته‌است.

دكتر معین به زبان‌های فرانسه، انگلیسی، عربی و آلمانی تسلط كامل داشت و زبان‌های پهلوی اوستایی و فارسی باستان و بعضی لهجه‌های محلی را خوب می‌دانست. در سال 1340 از طرف دولت فرانسه نشان عالی «هنر و ادب» به ایشان اهدا شد.