به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی رادیو تهران، آب به عنوان عنصر حیاتی بشر و تمام موجودات هستی، وجه مشترك توسعه پایدار است و چالش بزرگ حال حاضر و آینده جهان است كه می‌تواند تحولات بزرگی را رقم بزند. در همین راستا مهندس سیدابوالفضل میرقاسمی كارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری با اشاره به اینكه بحث آمایش سرزمینی در سیاست های كلی نظام مطرح شده گفت: بر اساس طرح آمایش سرزمینی؛ باید ظرفیت‌های هر منطقه احصاء شده و از آن استفاده شود.

وی افزود: برخی سیاستهای دولتهای گذشته موجب افزایش مهاجرت از روستاها و دیگر شهرها به پایتخت و در نتیجه توسعه فیزیكی شهر و رشد قارچ گونه جمعیت تهران شده است كه علاوه بر مشكلات آلودگی هوا و محیط زیست و ترافیك به مشكلات تامین آب شرب برای شهروندان هم دامن زده است.

میرقاسمی گفت: علاوه بر سدهایی كه آب تهران را تامین می‌كنند؛ تعداد زیادی هم چاه عمیق وجود دارد كه برای آب شرب شهروندان تهرانی از آن استفاده می‌شود. اما باز هم نگران كمبود آب در تابستان هستیم.

وی گفت: بهره‌برداری بی‌رویه آب به ویژه آب‌های زیرزمینی در تهران موجب «فرونشست اراضی» یا «زلزله خاموش» شده است. در این فرآیند علاوه بر خروج آب ، ریزدانه‌ها هم ازخاك خارج شده و می‌تواند موجب یك فرو نشست بزرگ شود كه امكان وقوع زلزله را در پی خواهد داشت. به همین جهت سازمان مدیریت بحران باید بحث مدیریت مصرف آب را جدی بگیرد.

وی در تعریف آبخیزداری گفت: وقتی باران می‌بارد بخشی از قطرات باران در آسمان تبخیر شده و بخشی از آنها به زمین می‌رسند كه باز هم بخشی از آنها جذب خاك شده و مابقی تبدیل به روان‌آب می‌شوند. توپوگرافی زمین، آب را به سمت نهرها و جوی‌ها هدایت می‌كند كه در نهایت با پیوستن به هم به رودخانه‌های كوچك و بزرگ تبدیل می‌شوند. این عرصه كه تمام آبها در آن جمع می‌شوند كه می‌تواند سد یا دریاچه باشد؛ حوزه آبخیز یا آبریز نام دارد و آبخیزداری حفظ آب و خاك این منابع است. وقتی از بالادست تا پایین دست، آب حفظ شود ؛ خاك هم حفظ خواهد شد چون حركت آب موجب شسته شدن خاك می‌شود كه معضلی به نام فرسایش خاك را در پی دارد و ما در سدها به جای آب رسوب می‌بینیم. مدیریت حفظ حوزه آبخیز ، آبخیزداری نام دارد.

این كارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری در پاسخ به اظهارات داود نعمتی كارشناس‌مجری برنامه گفتاورد مبنی بر اینكه خشكی و كمبود آب در ایران یك واقعیت اقلیمی است كه به دلایل متعدد در كشور برجسته می‌شود گفت: 85 درصد ایران در منطقه خشك و نیمه خشك واقع شده و میزان بارندگی آن به طور طبیعی كم است در این شرایط نیاكان ما برای تامین آب؛ قنات‌ها را ایجاد كردند. قنات زه‌كش یك دامنه است. در سالهای پربارش آب قنات زیاد و در سالهای كم بارش قنات كم آب می‌شده و نیاكان ما سطح زیر كشت زمین هایشان را بر اساس شرایط بارش تعیین می‌كردند.

وی با بیان اینكه مشكل ما از زمانی شروع شد كه حفر چاه ها آغاز شد و ما از برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی آسیب دیدیم گفت: قنات‌ها باید لایروبیمی شدند كه موجب زحمت بود اما با "كبل‌گذاری" این مشكل مرتفع و حتی از ریزش قنات‌ها هم جلوگیری می‌شد . متاسفانه با حفر چاه‌ها در حاشیه قنات‌ها ، این منابع آب زیرزمینی هم خشك شدند چون برداشت آب از زمین با تصمیم كشاورز و بهره‌بردار انجام می‌شود. در قدیم كشاورزان با هم رفاقت داشتند اما در حال حاضر با هم رقابت دارند و بهره‌برداری بی رویه موجب پایین رفتن آب‌های زیرزمین و حتی حمله آبهای شور شده است.

میرقاسمی تصریح كرد: وقتی سطح آب‌های زیرزمینی به آبهای شور برسد و باز هم از آن برداشت شود این آب شور وارد زمین‌های زراعی شده و پس از تبخیر، نمك آن در زمین‌های زراعی باقی مانده و زمین های كشاورزی را تبدیل به شوره‌زار می‌كند. یعنی ما از طرفی آب با كیفیت كشاورزی را از دست می‌دهیم و از طرف دیگر زمین‌های كشاورزی ما غیر قابل كشت و بیابانی می‌شوند.

او با اشاره به آیه 30 سوره انبیاء كه خداوند در آن می فرماید: وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَیْ ءٍ حَیٍّ: و هر چیز زنده را از آب بیافریدیم گفت: در جریان آب از ارتفاعات به پایین دست، مواد مغذی هم به زمین ها هدایت می شوند. ما به این چرخه كمتر توجه كرده ایم و به جای اینكه برویم عملیات احیاء پوششی با هدف حفظ آب و خاك (آبخیزداری) را در بالادست ها انجام دهیم؛اینكار را انجام ندادیم با اینكار آب‌های روان كنترل نشده بالادست تبدیل به سیل می‌شوند و خسارت‌های زیادی به بار می‌آورند.

میرقاسمی تاكید كرد: هنر دولتمردان ما پرداخت خسارت به افرادی است كه از سیل خسارت دیده اند. اگرچه برخی خسارات مثل خسارات جانی اصلا قابل جبران نیست. به جای پرداخت این خسارت‌ها باید روی بالادست كار كنیم.

او در بیان یكی از مشاهدات میدانی خود گفت: در سال 1390 از هندوستان بازدید داشتم و با كارهای "آقای آب هندوستان" آشنا شدم. "آقای آب هندوستان" با روش‌های ساده استحصال آب باران، 860 هزار هكتار از مناطق خشك راجستان و رودخانه ای كه خشك شده بود را پس از 12 سال آبخیزداری و احیاء پوشش گیاهی احیا كرد.
میرقاسمی تاكید كرد: ما به جان طبیعت افتاده ایم. قرار است آب 17 استان از طریق دریای عمان و دستگاه‌های آب شیرین‌كن تامین شود. استفاده از آب شیرین‌كن علاوه بر هزینه‌های بالا مشكلات زیست محیطی هم در بر دارد. پساب آب‌شیرین‌كن‌ها سبب آلودگی دریا شده و اكوسیستم آن را بر هم می‌زند. به جای اینكه با كارهای آبخیزداری و احیاء پوشش گیاهی در بالادست مشكلات كمبود آب را برطرف كنیم به سمت احداث سد و انتقال آب به روش‌های مختلف روی آورده ایم.

این كارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری در پایان گفت: برخی مواقع ما مهندس ها به دلیل علمی كه داریم به جنگ طبیعت می رویم. در بسیاری از موارد به دلیل اشتباهات ما ، رودخانه ها، تالاب‌ها و دریاچه‌‌هایی مثل ارومیه خشك شده است. نگاه مهندسی صرف در بحث آب كافی نیست بلكه ملاحظات فرهنگی، اجتماعی، محیط زیستی هم باید وجود دارد. امیدواریم با حركت به سمت جامع نگری به جای بخشی‌نگری بتوانیم با دوری از سوء مدیریت و با كمك مردم و سرمایه‌های اجتماعی به چرخه آب توجه كنیم.

مخاطبان در سرتاسر دنیا از طریق وب سایتWWW.RADIOTEHRAN.IR ضمن استفاده از پخش زنده شبكه، در جریان آخرین خبرهای رادیو تهران قرار بگیرید.
كانال رادیو تهران را در پیام رسان بله به نشانی @tehran360 جستجو كنید.
علاقه‌مندان می توانند برنامه های رادیو تهران را از اپلیكیشن ایران صدا دریافت كنند.
*هرگونه بهره برداری و استفاده از محتوای پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران تنها با ذكر منبع مجاز است.