به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران، عفت امانی پژوهشگر ارشد زبان و ادبیات فارسی با حضور در برنامه گفتاورد به مناسبت 28 اردیبهشت ماه روز بزرگداشت خیام نیشابوری درباره ضرورت آشنایی با این حكیم گفت: هیچ انسان آزاده ای نمی تواند فارغ از خیام باشد. اگر با چشم گشاده به دنیا بنگری نیز نمی‌توانی به خیام نظر نداشته باشی. سبك و شناخت عمیق لغوی-فلسفی خیام در رباعیاتش به گونه ای است كه نمی توان از مكتب خیام فارغ باشی.
امانی مرجع شناخت خیام را رباعیاتش دانست و افزود: ارزیابی از او باید بر اساس گفته های خودش باشد و نه تفسیر و تاویل دیگران.
به گفته این پژوهشگر نمی توان شهروند زبان فارسی باشی و از رباعیات خیام بی نیاز باشی.

او در پاسخ به این پرسش كه خیام چه خلائی را برای ایرانیان پر می كند، گفت: روح پرسشگر انسان هیچ پاسخ قانع كننده ای برای پرسش‌هایش پیدا نمی كند با این حال او در رباعیاتش به مهرورزی، كنجكاوی بشریت، طبیعت، جوی، نغمه بلبل و كوزه شكسته اشاره دارد و به طور كلی چشم اندازش از آسمان به زمین است.
پژوهشگر كشورمان این ویژگی خیام را جزو قابلیت های كم نظیر او دانست كه می تواند محتوایی والا را به زبان ساده بیان كند.

امانی با بیان اینكه در اشعار خیام به مطالبی اشاره شده است كه به همان اندازه كه برانگیزاننده هستند بازدارنده هم هستند، گفت: خیام به واسطه ارتباط با بزرگانی چون خواجه نظام الملك جایگاه بزرگی داشته و طبیعی است كه این میزان حرف و حدیث درباره او بیان شده است. و این نشانی از عظمت شخصیتی او است. این گفته ها هم منحصر به مردم نبوده بلكه از سوی بزرگان هم بوده است.
او همچنین در پاسخ به این پرسش كه چرا شخصیت خیام و اشعار او این میزان تاویل پذیر تفسیر بردار است، توضیح داد: این ناشی از صداقت كلام خیام است. نترسیدن او از بیان تفكراتش و آنچه برای او چالش است و برایش سوال ایجاد كرده است . از سویی این تاویل پذیری درباره گوناگونی و تنوع مطالبی است كه در همین 200 رباعی او سایه گسترده است.

او با بیان اینكه مهمترین سوژه سوال های خیام «هستی ونیستی» است كه بنیانی ترین سوال بشر نیز هست، افزود: خیام فردی پیشرو است كه هزاره ها جلوتر از خود زیسته است. امروز سوال های خیام گونه مد شده است. امروز در فنگ شویی و روانشناسی رها كردن را پند می دهند.
او دانشمند بودن خیام را در تفكرات او بی تاثیر نداست و تصریح كرد: حرفه تخصصی خیام شاعری نبوده است همانگونه كه فردوسی را شاعر نمی دانیم اینها حكیم هستند به تعبیر امروزی چند بُعدی اند كه از رسانه شعر برای بیان افكار خود استفاده می كنند. شعر ابزار بیان تفكر خیام است.

او با بیان اینكه خیام با زبان شعر بلند فكر می كند، گفت: او در قالب رباعی كه دشوارترین مدل شعر فارسی است با زبان ساده و فصیح معانی عمیق و بلیغ را بیان می كند و به همین دلیل است اینقدر توانایی و جایگاه بلندی دارد. او محافظه كاری و پشت استعاره قائم شدن شعر حافظ را در رباعیاتش ندارد.
این پژوهشگر با بیان اینكه خیام اندیشمندی است كه اهل پرگویی و تكلف نیست، افزود: او فیزیك می داند، طبیب است، رساله ای در موسیقی می نویسد، زباندان است و رساله به زبان عربی می نویسد و ترجمه می‌كند. بنابر این زبان او ساده است.

به گفته او برخی از پژوهشگران اشاره كردند كه رباعیات خیام منطق درونی ثابتی دارد به طور یكه از 4 مصرع موجود در دو مصرع اول مقدمات را بیان می كند و در مصرع آخر جهان بینی خردمندانه خود را بیان می كند و این شاهكار و از رازهای تاثیر گذاری شعرهای خیام است. و این حس داده می شود كه خواننده ها فكر می كنند كسی از درون آنها سخن می گوید.
او افزود: یكی از تفاوت های شعر خیام با دیگر شاعران این است كه او مفاهیم انتزاعی ،كلی و نامفهوم را مبنای بحث های خود قرار نمی دهد و به زندگی جاری نگاه می كند.

او بر ضرورت ابهام زدایی از معنایی اشعار خیام تاكید كرد و گفت: خیام مخالفان سرسختی شامل متحجران و مقدس مآب ها داشت كه امكان درك خیام را نداشتند و عده ای هم او را متهم به پوچ گرایی كردند . مرحوم داریوش شایگان شیفته خیام بود نمی توان از آرای او درباره خیام سرسری گذشت. شایگان خیام را فیلسوف زندگی می داند و معتقد است با نگاه خیام می توان بهتر و انسانی تر زندگی كرد.

مخاطبان در سرتاسر دنیا از طریق وب سایتWWW.RADIOTEHRAN.IR ضمن استفاده از پخش زنده شبكه، در جریان آخرین خبرهای رادیو تهران قرار بگیرید.
ما را در اینستاگرام و دیگر شبكه های اجتماعی با شناسه Tehraan360@ پیدا و همراهی كنید.
همچنین علاقه مندان می توانند برنامه های رادیو تهران را از اپلیكیشن ایران صدا دریافت كنند.

*هرگونه بهره برداری و استفاده از محتوای پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران تنها با ذكر منبع مجاز است.