دكتر رضا كوچكزاده تهمتن گرچه مدت زیادی نیست كه بهعنوان مدیر رادیو تهران مشغول به فعالیت شده اما با روی باز، دعوت روزنامه جامجم برای گفتوگو را پذیرفت؛ چرا كه او سالها قبل در رادیو تهران در سمت مدیریت گروه فعالیت میكرد و به تعبیری به جمع همكاران سابق خود پیوسته است.
كوچكزاده مدیر رادیو تهران درپاسخ به سؤالات میثم رشیدی مهرآبادی،دبیرگروه رسانه روزنامهجامجم بیش ازهرچیز به فضای باز رسانهملی و شبكه رادیویی تهران در بیان مطالبات و دغدغههای مردم اشاره و تصریح كرد كه با همكارانش تلاش میكند از تمام ظرفیت رسانه برای مطالبهگری، بهره ببرد وگامی درمسیر حل مشكلات كشور بردارد. برنامه«دور یك میز»ازرادیو تهران كه هر روز ساعت 12:30 پخش میشود نمونهای از این برنامههاست. متن كامل این گفتوگو، اینك پیشروی شماست.
*برای كار در رادیو باید عاشق بود. وقتی این ویژگی را در خود جستوجو میكنید به چه دریافتی میرسید؟ حضور در بدنه رادیو چقدر در عملكرد شما بهعنوان مدیر شبكه تأثیرگذار بوده است؟
در رادیو بیشتر از سایر معاونتهای حوزه پیام در سازمان، مدیران شبكهها تجربه كار در این رسانه را دارند و معمولا در رادیو حضوری مستمر داشتند، از بدنه صدا هستند و از بدنه بالا آمدهاند. وضعیت رادیو از جهات بسیاری خوب است. نیروی انسانی با سواد، متعهد و كار بلد، نظام برنامهسازی منسجم، تهیهكنندگان مسلط و خلاق و پای كار داریم كه عموما دغدغهمند هستند. خلاقیت، ابتكار و نوآوری در سطح بالایی است و حس همراهی و فضای صمیمیت در رادیو یك وجه ویژه به این بخش از رسانه اعطا كرده است. بنابراین اهالی رادیو، عاشق كار، اهداف و مأموریتهای خود هستند. اگر صدا میماند و ماندگار میشود از نفحات اینگونه انسانهای خلاق و عاشق این حرفه است.
بحث آموزش هم حتما در این بین، جایگاه مهمی دارد
آموزش در رادیو اهمیت دارد و دورههای آموزش مستمر برگزار میشود. چه در حوزه فرم، چه در ساختار و قالب و چه در حوزه رویكرد و محتوا؛ همواره بدنه بهروز میشود، مسلح است و دست خالی نمیماند. این وضعیت بهروز بودن چه در مدیران ارشد و میانی و چه در حوزه برنامهسازی دیده میشود. دوستان ما در شبكههای ایران، جوان، سلامت، تهران، گفتوگو و فرهنگ تا ورزش، قرآن، اقتصاد و سایر شبكهها رسالت و مأموریت خود را میدانند؛ مخاطبشان را میشناسند و با زبان و ادبیات آنها ارتباط خوبی برقرار كردهاند و بهراحتی میتوانند كار كنند. لذا؛ این اتفاق كه برنامهسازی از سرویس اقتصادی وارد سرویس سیاسی یا از سرویس علمی به سرویس سیاسی وارد شود در رادیو به این شكل رخ نمیدهد. جابهجایی در رادیو حداقلی است و موازیكاری در كمترین وجه خود را ظاهر ساخته است. این نظم با اضافهشدن خلاقیت و ابتكار موجب پیشرفت میشود، زیرا برونداد و اثرگذاری بالاتر شده است.
*رد پذیرش دیدگاههای مختلف در برنامههای شبكه تهران دیده میشود. برنامه «دور یك میز» كه بهصورت تصویری نیز قابل مشاهده است تركیب جذابی دارد و از مهمانان شاخصی دعوت میكند. سطح و نحوه پرسشگری در برنامههای شبكه تهران چگونه تعیین میشود؟
در رادیو برای ورود به بسیاری از سوژهها جسارت لازم وجود دارد و فضا در حوزههای مختلف بازتر بوده و رادیو این امكان را به ما داده است. شبكهها لكنتزبان ندارند و پرسشگرانه در پی رفع نیازها، دغدغهها و مطالبات هستند. از این رهگذر ما هم در بستر رویكرد «گفت» و «گو» بهعنوان یك نیاز سیاسی و اجتماعی در جامعه مخاطب برای تبیین امور، در بسط این وضعیت خود را واجد رسالت میدانیم. درنتیجه باشناسایی نظام مسائل استانی و ملی و كوشش برای آگاهیبخشی اجتماعی و روایت دقیق و درست از واقعیتها و تشخیص صحیح اولویتها، به وسط این میدان، آمدهایم. از این جهت ما باید بدانیم جامعه و مخاطب خاص شبكه ما امروز به چه چیزی نیاز دارد؟ وگرنه میتوان دهها برنامه پر كرد كه هیچكسی از آن بهرهای نبرد. بههمین دلیل تمام اعضای تیم رادیو تهران با توجه به مجوزهای خود، از آزادی عمل و فرصت اجرای ابتكارات بهرهمند هستند. این فرصت هدفمند است، یله و رها نیست و براساس اتاق فكرهای طراحی شده برای برنامهها، در اختیار دوستان ما قرار میگیرد. اینطور نیست كه یكی بخواهد از این فرصت استفاده كند و دیگری نخواهد. كار ما بهطور هدفمند و زیر نظر مدیریت پیش میرود و این مدیریت نباید محافظهكار باشد.
*خطوط قرمز كار در رادیو چطور تعیین میشود؟
ما خطوط قرمز نداریم این محدودیت ساخته و پرداخته ذهن ماست. البته رعایت اصول، هنجارها و ارزشهای دینی و اجتماعی امری ضروری است اما سانسور و سكوت در حوزه رسانه با توجه به محیط امری ناممكن است كه به كوچ مخاطب منجر میشود. برهمین اساس، در مدیریت جدید براساس اسناد تحول سازمان خطوط سبزی داریم كه به آن نرسیده و نپرداختهایم. ما خطوط قرمز را بهانه میكنیم برای انجام ندادن بسیاری از كارها، سوژههای زیادی وجود دارد كه به آنها ورود نكردهایم. خطوط قرمز به بهانهای برای ترك فعل و عدم ورود به بسیاری از موضوعات تبدیل شده است.مخاطب امروز سبد رسانه خود را براساس شاخصهای متنوعی تعیین میكند. از جذابیت فرم، محتوا و ساختار گرفته تا بسیاری از مسائل. مخاطب امروز بسیار هوشمند است چون دسترسیهای فراوانی به اخبار، اطلاعات و تحلیلهای متفاوت دارد. كار كردن برای این مخاطب سخت شده است.
ما برای طراحی یك برنامه رادیویی باید ساعتها وقت بگذاریم. چرا كه میدانیم مخاطب كیست؛ برای او احترام قائلیم و میدانیم كه به كار درجه2 و 3 و 4 نیاز ندارد.من برای دوستان جملهای به كار میبرم و میگویم: در كاری كه میخواهید انجام بدهید تصور و پیشفرض اولیه این باشد كه مخاطبتان 80 درصد اطلاعات را دارد و شما باید برای ارائه 20 درصد باقیمانده تلاش كنید. این هم صددرصدی نیست و ممكن است مخاطبان 20درصد را از منبع دیگری كسب كرده باشند و همین كار ما را سختتر میكند. مخاطب ما مقدمه و كلیات نمیخواهد این موارد برایش بدیهیات است. اگر بتوانیم مخاطب را در مورد آن 20درصد راضی كنیم موفق بودهایم وگرنه وقت خود و مخاطب را تلف كردهایم.گاهی مخاطب ما دیدگاههایی مطرح میكند كه فراتر از دیدگاه كارشناسی است كه به برنامه دعوت شده؛ دیدگاههایی جذابتر و حتی بهتر و ما برای چنین مخاطبی كار میكنیم و برنامه میسازیم. تیم طراحی برنامه و تیم برنامهساز ما امروز كار سختتری دارند. این كار زمانی سادهتر از این بود اما امروز حتی وقتی میخواهیم برای كودكان برنامه بسازیم، خلاقیت، دقت و ظرافت بیشتری میخواهد كار به آن سادگی كه گمان میشود، نیست.
گاهی در رادیو مقاومت، باند صوتی مستندی تلویزیونی با اصلاحاتی پخش میشد و چقدر ارتباط گرفتن با آن محتوا از طریق رادیو دلنشینتر بود... درباره استفاده از مستندهای تلویزیونی در رادیو چه نظری دارید؟
مستند محتوایی است زمانبر در تولید و اتفاقی است كه یكبار از صدا و تصویر شاهدی استفاده كرده و سند است. شاید دیگر به آن شاهدان دسترسی نداشته باشیم. من برای تهیه یك مستند از تمامی آرشیوهایی كه میتواند به من كمك كند استفاده میكنم. برخی برنامههای مستند تلویزیونی و اسناد آرشیوی قابلیت تبدیلشدن به برنامه رادیویی را دارند و با حداقل بازتولید و بازسازی رادیویی بهوسیله تهیهكنندهای حرفهای، قابل پخش خواهند بود.
*با توجه به محدود بودن منابع مالی، مدیریت در رادیو با چه چالشهایی دست و پنجه نرم میكند؟
متأسفانه منابع مالی رادیو همیشه محدود و كم بود. البته در سالهای اخیر با كمك ریاست محترم سازمان و پیگیریهایهای معاون محترم رادیو اتفاقات خوبی رخ داده است. باتوجه به همین منابع مالی تعهدات تولید شبكهها برنامهریزی میشود. شكی نیست كه هزینه تولید در رادیو بهمراتب پایینتر از هزینه تولید درسیماست اما منابع اختصاصی به رادیو بسیار محدود است و گاهی كل بودجه سالانه از برخی برنامههای سیما كمتر میشود. البته با همین منابع محدود هم میتوانیم موضوعات، اولویتها و نظام مسائل را در فرمهای متنوع رادیویی مدیریت كنیم. نمیتوانیم 24 ساعته نمایش تولید و پخش كنیم، نمایش هزینهبر است و از انتخاب سوژه تا نویسندگی و انتخاب بازیگر تا ضبط و تولید به نسبت دیگر برنامههای رادیویی در فرم تركیبی هزینه بالاتری دارد. از سویی نمیتوان تمام برنامهها را تركیبی دید باید تلفیقی از تمام ساختارها و قالبها را دركنار ردیفی از موضوعات و سوژهها به كار برد. بایدبه تمام موضوعات بپردازیم و ازتمام ساختارها استفاده كنیم. باوجود این ما تلاش و اقدام خود را محدود به بودجه نكردهایم.رسالت داریم تا در بستر روایتگری از واقعیتهای جامعه همواره در خاكریز اول باشیم و با همین وضع موجود همواره با بهرهوری بالا اقدام میكنیم اماحمایت و تقویت مالی رادیویك مطالبه و نیاز جدی است.
*در رادیو، شنوندگان شبكه را انتخاب میكنند؛ با این انتخاب، آنها به صورت ثابت و ادامهدار شنونده شبكهای مثل رادیو تهران هستند. آیا این وضعیت كار مدیران شبكههای رادیویی را سختتر نمیكند؟
حرف شما را قبول دارم ولی تئوریهای ارتباطات میگوید امروز مخاطب از یك شبكه فراتر رفته و در حالتی خوشبینانه یكونیم شبكه و حداقل بالاتر از یك شبكه را انتخاب میكند. مخاطب در تلویزیون برنامه را انتخاب میكند و در هر شبكهای فقط بهدنبال همان برنامه است؛ یكی برنامههای ورزشی شبكهها را انتخاب میكند و دیگری سریالها را در شبكههای مختلف دنبال میكند. در رادیو كسی كه رادیو جوان یا رادیو تهران را دنبال میكند بهندرت پیش میآید كه موج رادیو را عوض كند. مخاطبان دغدغههای مختلف دارند، دغدغه سلامت، اقتصاد، تحلیلهای سیاسی و... اگر بدانند كه در معاونت صدا 14شبكه رادیویی با 14مأموریت متفاوت وجود دارد، طیف گستردهای از مخاطبان درگیر خواهند شد. از این جهت رادیو و بالطبع رادیو تهران، این ظرفیت را ایجاد كرده كه هیچ موضوعی برای هیچ مخاطبی بدون پاسخ نماند.
*با توجه به این رویكرد چه مخاطبانی را شنونده شبكه تهران میدانید؟ این شبكه رادیویی به چه نیازهایی از مخاطبان پاسخ میدهد؟
هدفی كه برای رادیو تهران طراحی كردیم این است كه به رسانه شنیداری مرجع برای شهروندان تهرانی تبدیل شویم. رسیدن به این هدف به مقدماتی نیاز داشت. اولویت اول شناسایی نیازها، نظام مسائل، مطالبات و دغدغههای شهروندان تهرانی بود. اگر در شناسایی این چالشها و مطالبات موفق بودیم در ادامه كل شهروندان تهرانی جامعه هدف ما خواهند بود. مخاطبی كه نیاز خود را از این مسیر بشنود، به ما اعتماد كرده و با رادیو تهران ارتباط برقرار میكند.
شبكه تهران را شبكهای استانی میبینیم ولی مشكلاتی كه در تهران وجود دارد؛ دارای ابعادی ملی است
ما سهم ملی بودن و سهم تهران را جدا میكنیم. اگر اینطور نگاه كنیم تمام شبكههای رادیویی میتوانند مأموریتهای یكدیگر را به دوش بكشند. رادیو ایران ملی و سراسری است و میتواند همانطور كه به سیستانوبلوچستان میپردازد به تهران هم بپردازد اما ما رادیو تهران هستیم. در بستر رسالت، تخصص و اهدافمان بیشتر برنامههای مرتبط با شهر و استان تهران است اما میدانیم كه تهران بهعنوان پایتخت ایران اسلامی تمام چالشها، مشكلات و دغدغههایش سرریز كرده و بعدی ملی مییابد. لذا شناسایی این مسائل بخشی از حل مسأله است. ما حل مسأله را اصل میدانیم. دغدغهها و مطالبات را بدون روتوش به بحث میگذاریم و مسئول را پای تریبون رادیو تهران میآوریم. اگر مسئول بیاید و این ارتباط برقرار شود و دغدغههای مردم را بشنود، اعتماد شكل میگیرد. اگر مردم صدای خود را بشنوند به همراهیشان استمرار میبخشند.
*با توجه به این رویكرد حلالمسائلی رادیو تهران كه فرمودید، آیا این شبكه رسالت خود را از مطرحكردن مسائل، پیگیری تا حل مسأله قرار داده است؟
اولویت ما حل مسأله است و اگراین نباشد با طرح چالش و مشكل هیچ دردی ازهیچكسی دوا نخواهد شد.با طرح مسأله صرف، نه مطالبه مردم پاسخ داده میشود و نه كمكی به مسئولان خواهد شد. باید پل ارتباطی بین مردم و مسئولان را بنا كنیم. با تكیه بر نظام كارشناسی و فرهیختگانی تهران یا بهتر بگویم كشور، باید برای این مسائل راهحل ارائه دهیم وگرنه نمیتوانیم خود را رسانهای مسئولیتپذیر معرفی كنیم. رسانه مسئولیتپذیر شاخصهای متعددی دارد كه باید پایبند به اساسنامه خود باشد. ما اساسنامه خود را به این صورت تعریف كردهایم.
*در این دایره جنس ارتباط شما با دستگاههای مسئول در تهران چگونه طرحریزی شده است؟ آیا ساختار جدیدی در كارتان شكل گرفته است؟
ساختار جدیدی نیست ولی وقتی خود را مطالبهگر و پرسشگر معرفی میكنیم خود به خود مسئولان پشت خط میآیند و در استودیو حضور خواهند داشت. مطمئنا نباید مشكلی در این سطح داشته باشیم. ما میخواهیم دغدغه مردم را بیان كنیم و از طرفی این تریبون را در اختیار مسئولان قرار بدهیم تا برنامههای خود، اقدامات، عملكرد و خدماتی كه برای شهر ارائه میكنند معرفی شود و آگاهی مردم در قبال اقدامات مسئولان بالاتر برود.ما در مأموریتهای برنامهسازی خود چند رویكرد تعریف كردهایم. رویكرد اطلاعرسانی چون مردم باید اطلاعات داشته باشند و بدانند چه اتفاقاتی میافتد؟ بهعنوان نمونه در روزهای اخیر و عصرهای طوفانی تهران ارتباط خوبی با ستاد بحران استان تهران داشتیم. رویكرد ما اطلاعرسانی از قبل بود تا مردم آمادگی داشته و مراقبت بیشتری از خود داشته باشند. این رویكرد در حوزههای مختلف ادامه خواهد داشت.برنامهای با عنوان «همسایه سلام» ویژه شهرستانهای استان تهران راهاندازی كردهایم. این برنامه سابق براین تاریخچهای در رادیو تهران داشت و در سالهای 85 و 86 در آن مجموعه كار میشد. تهران فقط شهر تهران نیست و رادیو تهران فقط برای شهروندان كلانشهر تهران نیست. شهرستانهای استان تهران هم سهم بالایی در جدول پخش جدید رادیو تهران خواهند داشت و باید حضور داشته باشند. ارتباط با مسئولان شهری و استانی در این برنامه مدنظر است.
*شبكه تهران جزو شبكههای پر شنونده بوده و هست و برنامههای شاخصی داشت كه نامشان بیشتر بر سر زبان بود؛ این برنامهها چقدر دستخوش تغییر خواهند شد؟ آیا قلههارا حفظ كردهاید؟
جدول پخش قبلی بالای 60درصد تغییر داشت ولی بسیاری از برنامههای پرمخاطب همچنان در جدول پخش حفظ شده است. بنابر كارآمدی و مخاطبمحوری است. اگر برنامهای از اقبال عمومی برخوردار است تقویت خواهد شد. شاید اسامی برخی برنامهها جابهجا شده باشد، ولی مأموریت آن برنامه دستخوش تغییر اساسی نشده است. كمربندی جدول پخش اكثر شبكههای رادیویی معمولا تغییر نمیكنند. برنامههای صبحگاهی و برنامههای عصرگاهی تغییر اساسی پیدا نمیكنند. برنامه «كتاب شب» كه در جدول پخش ما استمرار دارد عمری 30 ساله در رادیو دارد. در حوزه محتوا، فرم، ساختار و قالب تغییر اساسی نداریم ولی كمی سعی شده برخی سرفصلها براساس اساسنامه جدید كار شود.
*بعد از10سال حضور در رادیو گفتوگو،چه چیزی باعث شد تغییرمسئولیت را بپذیرید؟
فضا در رادیو طوری است كه اگر مدت كوتاهی در مجموعهای باشید علاقه خاصی به آن محیط پیدا میكنید. این تجربه برای تمام دوستان رادیویی آشناست. من 10سال تجربه كار در رادیو تهران را داشتم و سابقه كار در رادیو گفتوگو هم بیش از 10سال بود و همین زمان بالا جابهجایی را سخت میكند. ولی دوستان خوبی در رادیو گفتوگو پیدا كردیم و مجددا به جمع دوستان سابق در رادیو تهران پیوستیم و این خوب است.
*آقای كوچك زاده را به دقت در جزئیات برنامههای شبكه میشناسند. آیا تمام برنامههای رادیو تهران را میشنوید؟ كدام برنامه در این شبكه برای شما لذتبخشتر است؟
تلاش دوستان ما بر این است كه پیشتولید قویتر دیده شود وتمام اتفاقات در پیشتولید رخ بدهد. به این معنا كه تمام طراحیها و سناریوها آماده است و نباید در جریان تولید مشكلی برای برنامهها بهوجود بیاید. وقتی حجم برنامههای زنده بالا میرود ضریب خطا افزایش پیدا میكند و این نیاز وجود دارد كه دوستان آن موضع را از قبل تقویت كنند تا از خطاهای احتمالی پیشگیری شود. این رویكرد بیش از آن كه برنامهها را بشنویم و در لحظه تذكربدهیم، به ما كمك میكند. اگر خطایی وجود دارد باید از قبل پیشگیری شود. وقتی برنامهای دو هفته روی آنتن رفت ارزیابی انجام میشود تا ببینیم با هدفگذاری اولیه و مأموریتی كه در طرح به برنامه محول شده پیش میرود یا ازمسیر انحراف دارد.باید نقاط قوت و ضعف آسیبشناسی شود. نقاط ضعف آسیبشناسی و نقاط قوت تقویت شود تا محصولی متناسب با هدفگذاری اولیه در اختیار مخاطب قرار گیرد. البته با كمك مدیران و دوستان ناظر همه برنامه شنیده میشود.
*رتبه شبكه تهران در جذب مخاطب چقدر است؟
نظرسنجیهای شبكه تهران جداگانه انجام میشود چون فرستندههای شبكه ویژه استان تهران هستند. البته شاید در برخی استانهای مجاور هم شنونده داشته باشیم یا روی موج AM 1332 ولی اگر هموطنانمان بخواهند برنامههای شبكه تهران را دنبال كنند باید در بستر اپلیكیشن ایرانصدا شنونده برنامهها باشند.میزان شنوندگان یك شبكه استانی با مخاطبان شبكههای سراسری قابل مقایسه نیست، چون تعداد فرستندهها و پوشش جغرافیایی و جمعیتی ما محدودتر است. اگر روشهای جمعآوری اطلاعات متفاوت نباشد، میتوانیم خودمان را با شش ماه قبل یا یك یا دو سال قبل مقایسه كنیم. البته اثرگذاری واحد فرهنگ اگر نگوییم به دهه رسیده است از پنج سال عبور كرده و باید زمان زیادی داشته باشیم تا بتوانیم فرهنگسازی كه برای یك سوژه میشود را مورد مشاهده و مطالعه آماری قرار داد. از این رهگذر تلاش ما در جهت جذاب كردن برنامهسازی شبكه، اهتمام به دغدغههای واقعی مردم، تقویت همگرایی ملی، توجه حلالمسائلی به تهران، نگاه مناسب به شهرستانهای استان و روستاها، حراست از رسوم، عادات و داراییهای فرهنگی پایتخت از موارد اقدام و مورد هدف ماست. امیدوارم در اینباره با همكاری برنامهسازان، محققان و نیروهای توانمند حاضر در شبكه به این اهداف دست یابیم.
رادیو مقاومت از ضروریات است
*سرنوشت رادیوهای فصلی چه خواهد شد؟ رادیو مقاومت تحت مدیریت شما بود و گفته میشد این شبكه رادیویی دائمی خواهد شد؟ آیا این شبكه رادیویی در میان رادیوهای فصلی، ظرفیت دائمی شدن دارد؟
تجربه رادیوهای فصلی از سال 94 با رادیو اربعین شروع شد در انتهای سال با رادیو انتخاب ادامه پیدا كرد و در ادامه رادیو محرم، رادیو تبیین، رادیو انقلاب و رادیو مقاومت تجربه شد. رادیو مقاومت سال گذشته پنجمین سال خود را البته در بازه زمانی طولانیتر از سنوات گذشته اجرا كرد.طبق دستور معاون محترم رادیوهای مناسبتی كماكان استمرار خواهند داشت. فكر میكنم رادیو مقاومت سال 1404در سوم خرداد كه به نام روز مقاومت، ایثار و پیروزی وسالروز فتح خرمشهر نامگذاری شده فعالیت خود را آغاز خواهد كرد.اغلب رادیوهای مناسبتی ارتباط خوبی با مخاطب دارند. رادیو اربعین از جهت ارتباط با مخاطب فوقالعاده است.رادیو محرم بسیار زیباست و ارتباط خوبی با مخاطب برقرار میكند.این شبكهها از نظر پخش سالانه دائمی هستند. رادیو مقاومت با تبیین گفتمان مقاومت و تعمیق این گفتمان كه جزو ضروریات و نیازهایی است كه احساس میشود فعالیت میكند. نظام ما با مقاومت به دستاوردهای بسیاری رسیده و نیاز دارد این گفتمان تبیین، تبلیغ و ترویج شود.
مخاطبان در سرتاسر دنیا از طریق وب سایت WWW.RADIOTEHRAN.IR ضمن استفاده از پخش زنده شبكه، در جریان آخرین خبرهای رادیو تهران قرار بگیرید.
كانال رادیو تهران را در پیام رسان بله به نشانی tehraan360@ جستجو كنید.
علاقهمندان میتوانند برنامههای رادیو تهران را از اپلیكیشن ایران صدا دریافت كنند.
*هرگونه بهره برداری و استفاده از محتوای پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران تنها با ذكر منبع مجاز است.