شبكه‌های مختلف رادیویی با بهره‌بردن از فضای فرهنگی نمایشگاه كتاب، برنامه‌های متنوعی با محوریت كتاب در گفتوگو با نویسندگان، ناشران، شاعران، اندیشمندان و... تولید و پخش می‌كنند. برای تهیه گزارش از این برنامه‌ها سری به نمایشگاه كتاب زدیم تا ضمن بازدید از نمایشگاه و خرید كتاب، بتوانیم با برنامه‌سازان رادیویی هم گپ‌وگفت كوتاهی داشته باشیم.
در این گزارش با تهیه‌كننده شبكه رادیویی تهران و رادیو سلامت كه با برنامه‌های «خواندنی‌ها كم نیست» و «اردیبهشت كتاب» به نمایشگاه كتاب آمده‌اند، گفتوگو شده كه در ادامه می‌خوانید.
دغدغه جذب آدم‌ها به كتاب
مهدی مجنونی‌كسمایی، یكی از تهیه‌كننده‌های باسابقه رادیو تهران است كه علاوه بر تهیه‌كنندگی، در گویندگی برنامه‌های رادیویی هم متبحر است. او درباره برنامه «خواندنی‌ها كم نیست» رادیو تهران كه از سی‌و‌ششمین نمایشگاه بین‌المللی كتاب به‌صورت زنده روی آنتن می‌رود، توضیح می‌دهد: این برنامه هر روز تا پایان نمایشگاه كتاب به صورت مستقیم از ساعت 18 تا 20 با بخش‌های متنوع و مختلف تقدیم مخاطبان می‌شود. دغدغه‌ای كه در این برنامه داریم، دغدغه جذب آدم‌ها به كتاب است. می‌كوشیم مخاطبان و حاضران در نمایشگاه را به كتاب خواندن علاقه‌مند كنیم، اگرچه كه ترغیب آنها به كتاب خواندن كار سختی است؛ چرا كه در عصری زندگی می‌كنیم كه با توجه به آمدن كتاب‌های صوتی، پادكست‌ها و آمدن فناوری‌های مختلف و... شاید آدم‌ها كمتر به سمت كتاب‌های كاغذی می‌روند. یكی از دغدغه‌های ما در این برنامه تشویق بیشتر مخاطبان به خواندن كتاب و ترغیب به خریدن كتاب است.
عصرها با حال و هوای كتاب
وی در رابطه با وجه تمایز برنامه خواندنی‌ها كم نیست با توجه به ماموریت شبكه رادیویی تهران، می‌افزاید: خواندنی‌ها كم نیست یك برنامه عصرگاهی با حال و هوای نمایشگاه كتاب است. این برنامه با توجه به این كه به مدت دو ساعت روی آنتن است به همه حوزه‌ها ورود می‌كند. سعی می‌كنیم اخبار داغ و تازه را به سمع مخاطبان برسانیم. علاوه بر اینها، به معرفی كتاب‌هایی كه تازه منتشر شده‌اند، ناشران كتاب اولی و به معرفی كتاب‌هایی كه برای چندمین‌بار به چاپ رسیده‌اند، می‌پردازیم.
مجنونی درباره ساختار برنامه توضیح می‌دهد: برنامه، ساختاری جدی، توام با طنز را ارائه می‌كند. تضارب آراء را با نقد مثبت و منفی هر روز در‌نظر گرفتیم، از نظرات كارشناسان از نحوه برگزاری نمایشگاه گرفته تا برپایی غرفه‌ها و انتشاراتی‌هایی كه در نمایشگاه حضور یافتند و... .
چیزی از چشم ما دور نمی‌ماند
تهیه‌كننده برنامه درباره بخش‌های مختلف خواندنی‌ها كم نیست، معتقد است: كارشناسان، خبرنگاران و گزارشگران با حضور در سطح نمایشگاه كتاب و غرفه‌ها به ما كمك می‌كنند چیزی از چشم برنامه خواندنی‌ها كم نیست، دور نماند. در این برنامه ما با مسئولان انتشارات، غرفه‌داران و با نویسندگان اگر در محل نمایشگاه‌ها حضور دارند، درباره همه كتاب‌ها صحبت می‌كنیم. در حوزه‌های مختلف نویسندگان جوان و خوبی داریم كه به سراغ آنها می‌رویم و درباره كتاب‌ها و فعالیت‌های آنها گفتوگو می‌شود. در این برنامه ضمن معرفی انتشارات و كتاب‌های تازه، به حاشیه‌های نمایشگاه می‌پردازیم.
بیان جذاب برای معرفی كتاب‌ها
مجنونی درباره علل پایین بودن سرانه مطالعه در ایران و این‌كه به‌واسطه این برنامه چه میزان می‌توان به ترویج فرهنگ مطالعه و كتابخوانی كمك كرد، عنوان می‌كند: برنامه‌های رادیویی اگر كتاب‌های جذاب را معرفی كرده و در مسیر معرفی این كتاب‌ها، به‌خوبی عمل كنند، یعنی با یك بیان جذاب و هیجان‌انگیز، انگیزه را در مخاطب ایجاد كنند، مخاطب به سمت كتاب كشیده می‌شود. به‌نظرم این‌گونه می‌توان سرانه مطالعه را بالا برد؛ البته شرایط جامعه به‌گونه‌ای است كه آدم‌ها وقت كمتری دارند، چون مجبور هستند بیشتر كار كنند یا اگر هم كار نمی‌كنند، خسته آن لحظه‌هایی هستند كه مشغولند و كمتر می‌توانند كتاب بخوانند.
تهیه‌كننده خواندنی‌ها كم نیست، با تاكید بر این كه ساخت برنامه در حوزه كتاب فقط نباید منوط به دوران برپایی نمایشگاه باشد، ادامه می‌دهد: به‌شخصه معتقدم برنامه‌های ما نباید فقط به 10 روز برپایی نمایشگاه كتاب محدود شود، بلكه در طول سال هم باید به‌صورت تخصصی یا در برنامه‌های متنوع فرهنگی به موضوع ترغیب و تشویق مخاطبان به كتاب خواندن، معرفی كتاب‌ها و تازه‌های نشر و... بپردازیم.
استقبال از نمایشگاه مثل همیشه پررنگ
مجنونی، استقبال مردم از نمایشگاه كتاب را عالی ارزیابی می‌كند و در این رابطه می‌گوید: مردم همیشه از نمایشگاه كتاب استقبال می‌كنند و تجربه ثابت كرده حضور آنها همیشه پررنگ بوده، چون علاقه‌مندان به كتاب در این سرزمین زیاد هستند اما فكر می‌كنم به‌دلیل این كه قیمت كتاب‌ها بالاست این مسأله باعث شده در خرید كتاب یك مقدار تعلل كنند.
وی در ادامه به فضایی كه برای جذب افراد مستعد و علاقه‌مندان در برنامه طراحی شده اشاره می‌كند و می‌افزاید: كسانی كه در حوزه متن، نوشتار و گویندگی علاقه‌مند و مستعد هستند، از آنها جهت انجام تست و همكاری دعوت می‌شود.
مجنونی درباره چالش‌ها و مزایای تهیه برنامه‌های میدانی توضیح می‌دهد: تهیه برنامه‌های میدانی نسبت به برنامه‌هایی كه در استودیو تولید می‌شود، چالش‌برانگیز و بسیار هیجان‌انگیز است، چون می‌توانیم مخاطبان را از نزدیك، زنده و رو‌در‌رو ببینیم و با آنها در ارتباط باشیم. حتی در لحظه می‌توانیم نظرات آنها را دریافت كنیم. برنامه میدانی به‌رغم همه سختی‌ها و مشقت‌ها، لذت‌بخش است، به‌ویژه در محیطی مثل نمایشگاه كتاب.
اردیبهشت كتاب پیشگام و مرجع در حوزه سلامت
ملیحه كاظمی، تهیه‌كننده اردیبهشت كتاب از رادیو سلامت كه برای دومین سالی متوالی به‌عنوان تهیه‌كننده رادیو سلامت در نمایشگاه كتاب حضور دارد، درباره تجربه كاری‌اش می‌گوید: نمایشگاه كتاب هرساله فرصتی برای دیدار با تازه‌های نشر و همنشینی با اهالی فرهنگ و قلم فراهم می‌آورد. افتخاری است كه امسال تهیه‌كنندگی برنامه اردیبهشت كتاب از رادیو سلامت را برعهده دارم. از آنجا كه رادیو سلامت یك رسانه شنیداری معتبر، مرجع و پیشگام در حوزه بهداشت و سلامت فرد و جامعه است و جزو رادیوهای تخصصی مطرح در كشور محسوب می‌شود، اطلاعات به‌روز را در زمینه سلامت و بیماری به‌ویژه سلامت جسم، روان و انواع آسیب‌های اجتماعی و سلامت معنوی در اختیار مردم قرار می‌دهد و به نیازهای آنها پاسخ خواهد داد. ما براساس ماموریت و محور اصلی شبكه، این چهار حوزه اصلی سلامت را مبنای برنامه قرار دادیم و می‌كوشیم در این دوره از نمایشگاه حضوری فعال و مؤثر داشته باشیم.
وی ادامه می‌دهد: اردیبهشت كتاب در مدت برگزاری نمایشگاه هر روز عصر ساعت 16:05 به مدت 45 دقیقه روی آنتن رادیو سلامت روی موج اف.ام ردیف 102 مگاهرتز می‌رود تا ضمن این‌كه فرصتی برای عموم مخاطبان برای پیوند با مطالعه به‌عنوان ابزاری برای ارتقای سواد سلامت و بالا بردن كیفیت زندگی فراهم شود، آنها در كنار اطلاع‌رسانی، از تازه‌های تخصصی نشر در حوزه‌های مختلف سلامت آگاه و مطلع شوند. علاوه بر اینها بخشی با عنوان «پندار» طراحی شده كه كارشناسان درباره اثرات مطالعه كتاب‌های كاغذی می‌گویند.
برپایی پویش«من نماینده رادیو سلامت هستم»
كاظمی درباره پویشی كه رادیو سلامت در نمایشگاه كتاب برپا كرده، توضیح می‌دهد: همزمان با آغاز به كار نمایشگاه بین‌المللی كتاب تهران، رادیو سلامت پویش «من نماینده رادیو سلامت هستم» را برگزار كرده است. در این پویش هركسی از زاویه دید خودش نمایشگاه را توصیف می‌كند و دیگران را به بازدید از نمایشگاه دعوت می‌كند. مخاطبان بسیاری از شهرهای مختلف بالهجه‌های شیرین قومیت‌های مختلف، مردم را برای بازدید ازنمایشگاه دعوت می‌كنند.علاوه بر این؛ بخش «شیرازه» از آیتم‌هایی است كه كارشناسانی از هیأت علمی دانشگاه‌ها در حوزه سلامت به معرفی كتاب‌های‌شان كه بیشتر منبع هستند، می‌پردازند. در بخش «كارنامه» مسئولان نهادهای مختلف درخصوص كارهایی كه انجام داده‌اند و انجام می‌دهند تا سرانه مطالعه بالا برود، می‌گویند. آیتم «پیرنگ» كه در ابتدای برنامه پخش می‌شود به امكانات، تسهیلات، شرایط و موقعیت نمایشگاه اشاره می‌كند.
كاظمی در پاسخ به این پرسش كه این برنامه چه دغدغه‌هایی از حوزه كتاب را به دوش می‌كشد؟ توضیح می‌دهد: محور و رویكرداصلی برنامه اردیبهشت كتاب،پیوند مجددمخاطب باكتاب است. دراین برنامه مخاطبان باكتاب‌های حوزه‌های تخصصی در چهار حوزه اصلی سلامت آشنا می‌شوند. به‌شخصه معتقدم نمایشگاه كتاب تهران نه فقط فرصتی برای خرید كتاب است، بلكه بستری برای آشنایی با تازه‌های نشر در حوزه‌های مختلف مخصوصا حوزه‌های تخصصی است. همین‌طور فرصتی است برای گفتوگو با نویسندگان و شركت در برنامه‌های فرهنگی متنوع.
تهیه‌كننده برنامه اردیبهشت كتاب،معتقد است:حضور شبكه‌های مختلف رادیویی درنمایشگاه كتاب به این دلیل است‌كه مخاطبان رابرای حضور در نمایشگاه ترغیب كنیم، چرا كه لمس كتاب و كتاب خواندن بسیار متفاوت از كتاب‌های صوتی و پادكست است و تأثیر متفاوتی بر افراد خواهد داشت.
وی در پایان درباره چالش‌ها و مزایای تهیه برنامه‌های میدانی، این‌گونه می‌گوید: حضور در سی‌و‌پنجمین نمایشگاه كتاب، همین‌طور ضبط مسابقه با حضور شركت‌كننده‌ها در موزه زندان قصر و در برج میلاد، تهیه‌كنندگی برنامه زنده ویژه روز كودك به همراه گروه موسیقی و بازیگران كودك در سالن بیمارستان امام خمینی(ره)با حضوركودكان دبستانی از چند مدرسه و... از‌جمله برنامه‌های میدانی است كه من در آنها حضور داشتم كه تجربه خوب و به‌یادماندنی بوده، اگر چه كه سختی‌هایی را به همراه داشته است.
