سفر به روستای گلخندان جدید
مستند روستاگرد پنجشنبه 22 خردادماه با معرفی روستای "گلخندان جدید" از توابع بومهن در استان تهران از رادیو تهران پخش شد.
شایان ذكر است؛ برنامه روستاگرد به تهیه كنندگی نیما نعمتی زاده با همكاری ملیكه طاهری عطار، هرهفته با سفر به روستاهای استان تهران سعی بر این دارد كه علاوه بر معرفی این روستاها، خلاصه ای از سبك زندگی مردم ساكن در آنجا را هم در ذهن مخاطب به تصویر بكشد. علاقمندان برای شنیدن این برنامه می توانند هر پنجشنبه ساعت 10 رادیو تهران را بر روی موج اف ام ردیف 94 مگاهرتز بشنوند. درباره روستای "گلخندان جدید" بومهن بیشتر بدانیم: گلخندان جدید در 500 متری شمال گلخندان قدیم و در میان آن دره رودخانه رودهن با ژرفایی نزدیك به 40 متر واقع شده است. پیوند بین روستا از طریق پلی سنگی برقرار می شود. از نظر موقعیت نیز فاصله گلخندان جدید با راه بومهن -رودهن نسبت به گلخندان قدیم كمتر است. پیش از آنكه این دو روستا از یكدیگر جدا شوند، یك گلخندان واحد با دو محله بالا و پایین بوده است. محله پایین گلخندان قدیم، محله بالا گلخندان جدید. بر اساس تصویب نامه هیات وزیران در سال 1391 دهستان گلخندان به مركزیت گلخندان قدیم به عنوان یكی از روستاهای بخش بومهن معرفی شده و روستاها، مزارع و مكان هایی چون سیاه بند، شهرآباد، طاهرآباد، گلخندان قدیم، گلخندان جدید، زردستان، گلدره و كرد نبرد را در بر می گیرد. از نظر موقعیت نسبی، از شمال به شهر بومهن، از جنوب به كرد نبرد، از غرب به روستای طاهر آباد و از شرق به اراضی بخش رودهن محدود است. در گذشته آب آشامیدنی از طریق چشمه تامین می شد؛ ولی بعدها با حفر دو حلقه چاه نیمه ژرف، آب را به خانه می رساندند. منبع تامین آب كشاورزی نیز رودخانه ای است كه از روستا گذر می كند. سرچشمه های آب روستا پاسخگوی ساكنان نیست به همین علت مالكان چاه هایی را درون باغ های خود كنده و از آن بهره برداری می كنند. كمبود بارش ها و افت آب های زیر زمینی در سالهای اخیر، هم پیشه كشاورزان صاحب نسق را تهدید كرده و هم الگوی كشت را دگرگون ساخته است. كشت دیم رونق گذشته را از دست داده و فعالیت های باغداری بر زراعت پیشی گرفته است. باغ های گلخندان با وسعتی نزدیك به 120 هكتار، زیر كشت محصولاتی مانند گیلاس،آلبالو، زردالو، سیب درختی و گردو است كه همگی در زمین های خود توسط مالكین تولید می شوند (تا سال 1342 بزرگ مالكی رواج داشته است). دامداری پیشه دیگر مردم روستاست. از دیرباز به دلیل وجود عشایر بومی در گلخندان، این فعالیت رونق یافته است. نزدیك به 300 راس گوسفند و بیش از 1200 راس گاو در روستاها توسط دامداران نگهداری می شوند. در گذشته كه نهادهای رسمی برای اداره روستا وجود نداشت معمولا كدخدا با تائید بزرگان، مدیریت روستا را بر عهده می گرفت. یكی از كدخداهای بومهن، علی خان قاسم لوئی نام داشته است. در برخی اسناد، به دست اندركاری وی در انجمن (نظارت بر انتخابات بومهن) اشاره شده است. هسته نخستین روستای گلخندان در كنار مسجد قدیمی، امامزاده و محدوده دژ می باشد. پس از شكل گیری هسته نخستین، سده ها گذشت تا كم كم بافت روستا به گونه ای خطی در محدوده گلخندان جدید گسترش یافت. در اراضی روستا ودر محدوده گلخندان جدید مزرعه حاصلخیز كافرچال قرار دارد كه بیشتر اهالی در آنجا به زراعت می پرداختند. اكنون در آنجا سازه های نویی مانند "شهرك شهید نجاتی" ساخته شده است. جمعیت گلخندان از سرشماری 1345 تا 1390 افت و خیز كمی داشته است و همواره بین 250 تا 300 نفر در بسامد بوده است. در بررسی گلخندان ها روشن می شود كه به جز سرشماری 1365 كه در آن جمعیت گلخندان قدیم اندكی بالاتر بوده است در دیگر سرشماری ها همواره جمعیت گلخندان جدید بیشتر بوده است. در موسم تابستان به ویژه در روزهای پایانی هفته به جمعیت گلخندان افزوده می شود. شاید دیگر نام مهمانان فصلی برای این جمعیت كه (بیشتر از تهران می آیند) مناسب نباشد زیرا مسافت كم، راه مناسب و دسترسی به وسایل نقلیه گاهی آنها را در ماه های سرد سال نیز به آنجا می كشاند. خاندان بومی و مشترك گلخندان ها عبارتند از : قانبیلی، حیدری، ارزاقی و سرنی. همچنین دودمان های بومی هر یك از گلخندان های قدیم و جدید به ترتیب عبارتند از : خرمائی، خلیفه ، میوه ای ، قاسم لوئی و خوشی. به گفته كهنسالان ، دودمان همه اینها به ترك های آذربایجان (ارومیه) می رسد و حضورشان پیشینه ای 400 ساله دارد. در واقع، گلخندان یك تركیب قومی همگن دارد كه كمابیش سبب پایدار ماندن نشانه های فرهنگی شده است، ولی هجوم فناوری نیز كار خود را كرده است و بسیاری از این نشانه ها را دستخوش دگرگونی و یا نابودی ساخته است.