داستان زبانزد پارسی «سنگ تمام گذاشتن» چیست؟

در این بخش از برنامه «شهرزیبا» شنونده صحبتهای دكتر بهروز اَتونی دكترای زبان و ادبیات فارسی، اسطوره شناس و پژوهشگر حوزه ادبیات عامیانه و زبانزدها درباره چگونگی پیدایش زبانزد(ضرب المثل) «سنگ تمام گذاشتن» باشید.

اَتونی گفت: در گذشته تعداد سنگ‌های ترازو به اندازه‌ای نبود كه همه فروشندگان، به خصوص فروشندگان دوره‌گرد، بتوانند از وزنه استاندارد و مُهر شده استفاده كنند. در نتیجه قلوه‌سنگ‌های مدوّری را یافته، با وزنه‌های استاندارد همسنگ كرده و جای وزنۀ استاندارد استفاده می‌كردند. اصل هم بر اعتماد دوطرفه بود و خریدار از آنجا كه وزنه‌ای نداشت كه سنگ جناب فروشنده را مَحَك زده، درستی و نادرستی اندازه آن را معلوم كند؛ اصل را بر اعتماد گذاشته و وزن مورد ادعای فروشنده را می‌پذیرفت.
گاهی در این بین خریدار درمی‌یافت كه سنگ مورد استفاده فروشنده كمتر از وزن مورد ادعاست و نزاع بین آنها در می‌گرفت.
این امر، یعنی استفاده از سنگ سبك‌تر از وزن مورد ادعا، به خصوص در سال‌های قحطی دهه 20شمسی و ایام جنگ جهانی دوم كه عرصه بر مردم مظلوم ایران بسیار تنگ شده، فراوان شد و برخی از كسبه راه بی‌انصافی در پیش گرفته و در اندازه سنگ‌های ترازو دست بردند و مشخصاً كم‌فروشی می‌كردند. اما سرانجام آنقدر این امر همه‌گیر شد كه مردم نه تنها اعتراضی نمی‌كردند، بلكه به فروشنده التماس هم می‌كردند كه به آنها لطف كرده و «سنگ تمام» بگذارد نه سنگ سبك‌تر!! از اینجا بود كه این اصطلاح باب شد و حالا وقتی كسی كاری را بی‌كم و كاست انجام دهد، آنگونه كه شائبه‌ای بر آن وارد نباشد می‌گویند: «… دستش درد نكنه! سنگ تمام گذاشته!…»


برنامه «شهر زیبا» كاری از گروه فرهنگ و جامعه است كه شنبه تا چهارشنبه از ساعت 17:00 الی 19:00 از رادیو تهران پخش می‌شود.

می توانید در سرتاسر دنیا از طریق وب سایتWWW.RADIOTEHRAN.IR ضمن استفاده از پخش زنده شبكه، در جریان آخرین خبرهای رادیو تهران قرار بگیرید.
*هرگونه بهره برداری و استفاده از محتوای پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران تنها با ذكر منبع مجاز است.