رشد قیمت مسكن در سال‌های گذشته كه چندین بار هم جهشی بود موجب شد مسكن در مسیر منحنی تورم قرار بگیرد تا دیگر واژه مستاجری خوش‌نشینی به تاریخ بپیوندد.
تعداد 7میلیون خانوار در ایران مستاجر هستند و هر خانوار ایرانی برای تأمین مسكن خود به طور میانگین و بر اساس آمار سرشماری نفوس و مسكن در سال 95 و قبل از رشد شدید قیمت مسكن بیش از ١٢میلیون تومان در سال هزینه می كرد اما به نظر می رسد این مبلغ به شكل قابل توجهی افزایش یافته و حتی می‌توان گفت به بیش از 20 میلیون تومان رسیده است.
نتایج سرشماری سال 95 نشان می‌دهد اجاره نشینی در ایران به ٣٦,٨درصد افزایش پیدا كرده است. این در حالی است كه آمار غیر رسمی شمار اجاره نشینان در ایران را تا دو برابر اعداد مراجع آماری رسمی اعلام می‌كنند. با این وجود برخی مسئولان دولتی و مدیران ارشد وزارت راه و شهرسازی در سال 95 تا 96 یعنی قبل از رشد 100 درصدی قیمت مسكن معتقد بودند كه نسبت اجاره‌‌نشینی در ایران پایین تر از میانگین جهانی است و سود بازار اجاره در كشور تنها ٦ درصد بوده كه نسبت به سایر بازارها سود نسبتا كمی دارد.
كارشناسان مسكن بر این باور هستند كه بسیاری از مردم دنیا نه از سر ناچاری بلكه با ترجیح شخصی به اجاره نشینی روی آورده‌اند. آنها به كنترل بازار مسكن در این كشورها اشاره كرده و می گویند مردم كشورهای پیشرفته ترجیح می‌دهند به جای هزینه كردن سرمایه خود برای خرید ملك، پول و نقدینگی خود را در سایر بازارهای سودآور سرمایه گذاری كنند. این در حالی است كه تورم دو رقمی و بازار سوداگرانه مسكن به دلیل نبود ابزارهای مالیاتی و همچنین نبود ثبات شغلی در ایران باعث می‌شود كه مردم كشور ما خرید مسكن را به اجاره نشینی ترجیح دهند.
بنابراین گزارش، جهش قیمت مسكن در دهه 90 آن هم دو بار باعث شد تا نرخ اجاره نشینی و تعداد مستاجران در كشور به خصوص كلانشهرهایی مثل تهران، تبریز، اصفهان و مشهد روند صعودی به خود بگیرد.
*افزایش آمار در اجاره نشینی حكایت از كاهش قدرت خرید دارد
فردین یزدانی كارشناس مسكن و مدیر سابق علمی طرح جامع مسكن كشور در گفت و گو با فارس درباره افزایش آمار اجاره نشینی می گوید: این افزایش برای بازار مسكن نه اتفاقی خوب و نه اتفاقی بد است اما می توان گفت كه این افزایش آمار در اجاره نشینی حكایت از كاهش قدرت خرید مردم دارد.
وی ادامه می دهد: در ایران متقاضیان مسكن كه توانایی خرید ملك دارند، به عنوان مالك وارد بازار می‌شوند و عموما این طور نیست كه خانواده‌ای پول كافی داشته باشد و مستاجر بماند. در ایران بیشترین تعداد مستاجران مربوط به دهك های پایین درآمدی هستند پس به نظر می‌رسد كه دیگر نباید از واژه مستاجری خوش نشینی استفاده كرد.
* چرا دیگر مستاجری خوش نشینی نداریم؟
حسام عقبایی نایب رئیس اتحادیه مشاوران املاك در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس در پاسخ به این سئوال كه چرا دیگر اجاره نشینی خوش نشینی نیست گفت: زمانی كه گفته می شد اجاره نشینی خوش نشینی زمانی بود كه نرخ اجاره بها به شكل قابل توجهی پایین بود و دیگر توجیه اقتصادی نداشت كه مسكن خریداری شود.
وی افزود: پس اگر متقاضیان سرمایه خود را در حوزه دیگری استفاده و اقدام به اجاره نشینی می كردند تلاش می كرد مسكن مورد نظر و مناسبی تهیه كند و اتفاقا در محله خوبی هم اقدام به اجاره مسكن كند.
عقبایی خاطر نشان كرد: اما در حال حاضر به دلیل رشد قیمت مسكن خرید ملك آرزوی متقاضیان بخصوص خانه اولی ها شده است و نرخ اجاره بها به قدری نامتعارف رشد كرده است كه دیگر مستاجری خوش نشینی نیست.
*عمر سكونت مستاجران در یك ملك نهایتا 2 سال است
نایب رئیس اتحادیه املاك تاكید كرد:وقتی وضعیت قیمت مسكن و نرخ اجاره بها هر سال از یك رشد قابل توجهی برخوردار می شود عمر مستاجران برای سكونت تنها محدود به یك و یا دو سال می شود پس وقتی نگرانی از بابت آینده اجاره مسكن وجود دارد دیگر نمی توان گفت كه مستاجری خوش نشینی است.
وی در پاسخ به این سئوال كه آیا دولت نخواست و یا نتوانست بازار اجاره بها را ساماندهی كند گفت: به نظر بنده بحث نخواستن نیست چرا كه تمام دولت ها علاقمند هستند كه اقدامات خوبی در بخش مسكن انجام دهند پس به نظر می رسد كه دولت نتوانست اقدامی در خصوص ساماندهی اجاره بها انجام دهد.
عقبایی ادامه داد: در دوره چهار ساله ابتدایی دولت یازدهم وزیر سابق راه و شهرسازی اعتقادی به تولید مسكن نداشت و در دوره جدید وزارت راه و شهرسازی نیز نه زیرساخت ها و نه منابع در اختیار این وزارتخانه قرار ندارد كه بخواهد اقدامات بلند مدت برای ساماندهی بخش مسكن و اجاره بها انجام بدهد.
وی تصریح كرد: برای ساماندهی بازار اجاره بها و بخش مسكن نیازمند اقدام جهادی و انقلابی است و نمی توان مشكلات این بخش را در مدت كوتاه حل كرد.
*رشد 100 درصدی قیمت مسكن نشان داد كه نباید سرمایه را جای دیگر برد
عباس زركوب رئیس هیات مدیره انجمن كارشناسان رسمی نظام مهندسی ساختمان در گفت و گو با فارس نیز معتقد است كه چون مسكن سرمایه است و وقتی یك فرد دارای مسكن است در یك كشتی مطمئن حركت می كند گفت: قطعا وقتی مالكان به این نتیجه رسیده اند سرمایه آنها با خرید ملك بالا می رود قطعا سرمایه و نقدینگی خود را به سمت خرید ملك می برد.
وی ادامه داد: پس وقتی سرمایه گذاری در ملك مشكل شرعی ندارد و سالانه هم رشد 30 درصدی به صورت عادی و در حد تورم خواهد داشت قطعا كمتر كسی سرمایه خود را به جای دیگری می برد و سعی می كند به جای اجاره نشینی ملك خریداری كند.
وی با بیان اینكه دیگر مستاجری خوش نشینی نیست گفت: رشد 100 درصدی قیمت مسكن در یك و نیم سال گذشته نشان داد كه دیگر نباید سرمایه خود را در جای دیگر برد و اجاره نشین شد چرا كه افرادی هستند كه 50 سال است با این تصور مستاجری خوش نشینی هنوز هم مستاجر هستند و توانایی خرید ملك ندارند.
زركوب در پاسخ به این سئوال كه آیا آمارهای سرشماری نفوس و مسكن مبنی بر اجاره نشینی 7 میلیون نفر در كشور را قبول دارد گفت: به نظر من در این چند سال اخیر تعداد مستاجران افزایش یافته است و دلیل آن هم رشد قیمت ملك و كاهش قدرت خرید است.
وی افزود: مسائل اقتصادی به هم پیوسته است و هر گونه تصمیم بصورت مستقل برای یك بخش اقتصاد بخش دیگر را متضرر خواهد كرد پس باید دولت برای حل مشكل بخش مسكن هم بخش تولید و عرضه و هم بخش تقاضا را توام با یكدیگر ببیند چرا كه اگر سازنده ها بدانند ملك ساخته شده متقاضی دارد و ملك آنها سالها به دلیل پایین بودن قدرت خرید خالی نخواهد ماند اقدام به تولید مسكن خواهد كرد و قطعا متعادل شدن عرضه و تقاضا می تواند به ثبات قیمت ها كمك كند.
* در ایران فرهنگ مالكیت غلبه دارد
ایرج رهبر عضو هیأت مدیره انجمن انبوه سازان نیز عقیده دارد كه در ایران فرهنگ مالكیت بیشتر حاكم و مورد علاقه مردم است و افزایش نرخ اجاره نشینی نشانه خوبی نیست.
وی افزود: در كشور ما زمانی كه واحد مسكونی در مالكیت یك فرد باشد، خیال او از بابت هزینه ها راحت است و دیگر مجبور به پرداخت اجاره خانه نیست و از آنجا كه مسكن، كالای سرمایه‌ای محسوب می‌شود، افزایش نرخ اجاره نشینی را نمی توان اتفاق خوبی تلقی كرد و باید گفت باتوجه به این موضوع كه در ایران سال به سال اجاره بها افزایش پیدا می كند و از سوی دیگر افراد از ثبات شغلی و تامین مالی خود اطمینان ندارند، مردم ترجیح می دهند كه صاحب خانه باشند.
كاهش قدرت خرید ملك كه بواسطه رشد قیمت مسكن شكل گرفته هر روز قدرت مالی و كیفیت زندگی مستأجران را كاهش می دهد رخدادی كه گویا از آن گریزی نیست و هر سال با آغاز فصل نقل و انتقلات موج جدید دلسوزیهای مجلسی ها و تعدد برنامه ها از سوی دولت برای ساماندهی بخش مسكن و اجاره بها به جامعه سرازیر می شود اما هیچ كدام از این برنامه ها به مرحله اجرا نزدیك نمی شود.
