به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران؛ برنامه دور یك میز به بررسی «راه ابریشم، چهارراه جهانی؛ دیروز، امروز و فردا» پرداخت و گفتگویی با «مهندس سعید قصابیان كارشناس ارشد حمل‌ونقل ریلی» و «مهندس محمدجواد شاه جویی كارشناس صنعت حمل‌ونقل» انجام داده است كه مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.

در ترانزیت عملكرد خوبی نداشتیم
محمدرضا اشراقی - كارشناس مجری: وضعیت حمل‌ونقل به‌طوركلی در ایران امروز نسبت به دیروز و فاصله ما تا فردا را چگونه تحلیل می‌كنید؟

قصابیان كارشناس ارشد حمل‌ونقل ریلی در پاسخ به این سؤال گفت: كشور ما در موقعیتی قرار دارد كه می‌تواند چهارراه عبورومرور و حمل‌ونقل باشد. ما راه گذرهای تجاری زیادی را می‌توانیم از سمت كشور خود شمال به جنوب و شرق به غرب عبور دهیم. در گذشته بنیان راهگذر پاكستان، ایران، تركیه بنا گذاشته شد و درباره راهگذر شمال به جنوب نیز در این چند سال اخیر راجع به آن بسیار شنیدیم. همچنین ما می‌توانیم از راه گذرهایی كه قرار است از چین به اروپا عبور كند، سهمی داشته باشیم. همچنین اگر بندر چابهار آماده شود، یك محل اتصال ترانزیت جدید خواهیم داشت.

وی افزود: ایران این پتانسیل را دارد كه نقش بسیاری در راه گذرهای بین‌المللی داشته باشد. اما متأسفانه عملكرد ما در سال‌های اخیر در بحث ترانزیت اصلاً قابل‌قبول نیست. همچنین اگر در بحث ایمنی كوتاهی كنیم، همین سهم اندك در ترانزیت را نیز احتمالاً از دست خواهیم داد.

ایمن‌ترین شیوه حمل‌ونقل، حمل‌ونقل ریلی است
قصابیان با بیان اینكه ایمن‌ترین شیوه حمل‌ونقل، حمل‌ونقل ریلی است، گفت: این بدان معنا نیست كه در عملیات سیر و حركت قطارها كوتاهی كنیم و ایمنی را رها كنیم. متأسفانه در بخش ریلی نیز سوانح ریزودرشت بسیار داشتیم و به‌طوركلی كارنامه خوبی در ترانزیت نداریم.

سهم حمل بار ریلی در داخل كشور زیر 10 درصد است
این با اشاره به اینكه سهم حمل بار ریلی در داخل كشور زیر 10 درصد است، گفت: در برنامه های بالادستی قرار بر 30 درصد بود و این یعنی فاصله بسیاری تا این عدد داریم. برای تحقق آن باید مقدمات بسیاری فراهم شود. از طرفی سرعت قطارهای ما پایین است و همه آن به دلیل كاهش سرعت فنی نیست بلكه پارامترهای دیگری نیز در كاهش سرعت قطار موثر است. تاخیرها و توقف های ناخواسته باید برداشته شود، تا بتوانیم سرعت بازرگانی قطارها را افزایش دهیم.

حمل‌ونقل زمینی یا ریلی؟
اشراقی - كارشناس مجری: بین حمل‌ونقل زمینی و حمل‌ونقل ریلی می‌توان هزینه كمتری برای شاخص‌های تأمین‌كننده ایمنی لحاظ كرد؟
قصابیان دراین‌رابطه گفت: این مقایسه كاملاً بدیهی است. در حمل‌ونقل انبوه گزینه‌ای جز ریل وجود ندارد اگر بخواهیم حمل انبوه را به جاده منتقل كنیم، استهلاك بسیاری ایجاد خواهد شد و به‌هیچ‌وجه به لحاظ اقتصادی ملی، كامیون جوابگو نخواهد بود. به همین دلیل در همه دنیا سعی می‌كنند تا بار انبوه به واسطه ریل حمل شود. اما آنجایی كه ریل تمام می‌شود و مقصد و انبار كالا است، می‌توان از كامیون استفاده كرد كه البته ما به این نیز قانع نیستیم و حمل‌ونقل تركیبی را ترجیح می‌دهیم. یعنی اینكه بدون اینكه برای بار مشكلی ایجاد شود، از روی ریل به روی كامیون قرار بگیرد و كار خود را ادامه دهد.

وی افزود: یكی از ابزارهای موجود حمل‌ونقل كانتینری است. كانتینر مناسب‌ترین محموله‌ای است كه می‌تواند بین كامیون و ریل جابه‌جا شود. از لحاظ ایمنی نیز حمل‌ونقل ریلی بسیار ایمن‌تر است. همچنین حداقل مصرف سوخت در جاده 6 برابر حمل‌ونقل ریلی است. در نتیجه در مصرف سوخت، ایمنی و حجم بالای بار كاملا حمل‌ونقل ریلی ترجیح داده می شود.

می‌توانستیم در بحث حمل‌ونقل ریلی جلوتر باشیم
قصابیان با اشاره به اینكه می‌توانستیم در بحث حمل‌ونقل ریلی جلوتر باشیم، گفت: ما دنبال بهینه‌سازی و بهره‌وری هستیم. برای طراحی سیستم حمل‌ونقل ریلی در ابتدا باید مبادی و مقاصد بار را شناسایی كنیم. یكی از مشكلات ما این است كه در مكان‌هایی ریل می‌سازیم كه تقاضای بار و مسافر وجود ندارد و این بدان معناست كه بسیاری از ریل‌ها نباید ساخته می‌شدند. به همین دلیل سرمایه‌های زیادی بربادرفته است. اكنون مشكل ما اولویت‌بندی در احداث خطوط ریلی است.

طرح جامع توسعه صنعت حمل‌ونقل ریلی نداریم
وی با بیان اینكه متأسفانه ما طرح جامع توسعه صنعت حمل‌ونقل ریلی نداریم، گفت: ما نیازمند یك طرح جامع هستیم و اولویت‌ها باید مشخص شود و جایگاهی كه می‌تواند این معضل را حل كند، سازمان برنامه‌وبودجه است.

كشور در جاده‌سازی و ساختن راه جاده‌ای، توسعه خوبی داشته است
اشراقی - كارشناس مجری: در حال حاضر وضعیت جاده‌های كشور را چگونه می‌بینید؟

قصابیان در این باره گفت: كشور در جاده‌سازی و ساختن راه جاده‌ای، توسعه خوبی داشتیم. پروژه‌های خوبی انجام شده و اتوبان‌های بسیاری ساخته شده است. ولی به‌هرحال به نظر می‌رسد كه حمل‌ونقل جاده‌ای در كشور باگ‌های اساسی دارد. اگر به دنبال ایمنی هستیم، بیش از اینكه به جاده‌ها بپردازیم، باید بر رفتار رانندگان تمركز كنیم.

اگر به دنبال ایمنی هستیم باید رفتار رانندگان اصلاح شود
وی افزود: همواره 80 درصد علل سوانح در جاده ها انحراف به چپ، سرعت غیرمجاز، عدم توجه به جلو و... است و مابقی آن نقص فنی و جاده ای است. بنابراین؛ به نظر می رسد كه اگر قرار است هزینه‌ای صورت بگیرد، باید صرف اصلاح رفتار رانندگان شود. بدین ترتیب اگر راننده در جاده هوشیار باشد، در جاده بد و موج دار و حتی با خودروی بد هم می تواند كنترل داشته باشد.

احداث خطوط ترانزیتی، سیاست مهم برای احیای چهارراه جهانی
اشراقی - كارشناس مجری: به طور مشخص چه مواردی از سیاست‌گذاری‌ها و پس از آن تعرفه‌گذاری‌های صنعت حمل‌ونقل كشور دچار مشكل جدی است؟
قصابیان گفت: دررابطه‌با سیاست‌گذاری‌ها باید به اولویت‌بندی در پروژه‌ها دقت بیشتری داشت كه در این باره موضوع اقتصاد پیش می‌آید. در وضعیت كنونی سیاست‌های كشور به سمت تشویق مسافرین و تجار برای حمل بار خود از طریق حمل‌ونقل ریلی نیست. همچنین تعرفه‌گذاری در بخش حمل‌ونقل ریلی باید به شكلی تعریف شود كه مشوق جذب بار باشد. اما متأسفانه در دو سال گذشته راه‌آهن با توضیحاتی كه برای خود داشته است، تعرفه‌ها را چند بار در سال افزایش داد. این خود باعث گریز تعدادی از صاحبان بار از ریل شد.

وی افزود: یكی از سیاست‌های مهم برای احیای چهارراه جهانی، اولویت احداث خطوط ترانزیتی است.

نرخ برگشت سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل ریلی مسافر منفی است
اشراقی - كارشناس مجری: برای جذب سرمایه خارجی برای ارتقای اعتبار ایمنی و كیفیت حمل‌ونقل در ایران كه چهارراه جهانی است باید چه كنیم؟
قصابیان عنوان كرد: ملاك سرمایه‌گذار خارجی نرخ برگشت سرمایه‌گذاری است. این در حالی است كه در بخش مسافری و غیره مسئولین راه‌آهن و شركت حمل‌ونقل ریلی مسافری اعتراف دارند كه با سیلی صورت خود را سرخ نگه می‌دارند. به این معنا كه نرخ برگشت سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل ریلی مسافر منفی است. همچنین درباره موضوع قیمت سوخت باید گفت كه بسیاری از اولویت‌های حمل‌ونقل ریلی را بی‌اثر می‌كند؛ بنابراین؛ اگر یك اقتصاد، نرخ برگشت غیرجذاب داشته باشد، هیچ‌گاه سرمایه‌گذار خارجی به آن ورود نخواهد كرد.

اقتصاد حمل‌ونقل مسافری با آمپول مسكن سرپا مانده است
وی در ادامه گفت: دولت قول داده بود بابت زیان شركت‌های مسافربری، مبلغی را جبران كند. اما با این سیستم جبرانی اقتصاد حمل‌ونقل مسافری سرپا نمی‌شود. این بدان معناست كه سعی می‌شود با آمپول مسكن این صنعت را سرپا نگه داشت. این صنعت برای سرمایه‌گذار داخلی توجیه ندارد و برای سرمایه‌گذار خارجی نیز كه قطعاً ندارد.

قصابیان اضافه كرد: خوشبختانه صنعت حمل‌ونقل ریلی به لحاظ معیارهای ایمنی در جایگاه خوبی قرار دارد. سوانحی كه در سال‌های اخیر در بخش ریلی اعم از باری و مسافری بیشتر حاصل سهل‌انگاری خطای انسانی بوده است.

نظام سیر و حركت در حمل‌ونقل ریلی باید اصلاح شود
وی تأكید كرد: یكی از مواردی كه در بحث حمل‌ونقل ریلی باید اصلاح شود، نظام سیر و حركت در راه‌آهن است كه باید به مواردی از جمله نظام تشكیل قطار، تخصیص كشنده، آرایش واگن‌ها و سیر آنها در مسیر اشاره كرد.

قطار كامل و برنامه‌ای را دریابیم
قصابیان افزود: بالاخره پس از سال‌ها تذكر كارشناسان، بحث قطار كامل و برنامه‌ای به آن توجه شده است. قطار كامل و برنامه‌ای، قطاری است كه تمام مسئولیت آن با یك شركت حمل‌ونقل خواهد بود.

ایمنی نباید تنها هدف ما باشد
شاه جویی كارشناس صنعت حمل‌ونقل در ادامه این گفت‌وگو در برنامه دور یك میز خاطرنشان كرد: همگان بر این موضوع واقف هستند كه ایمنی مسئله بسیار مهمی است كه این امر مهم تنها در حوزه حمل‌ونقل حائز اهمیت نیست، بلكه در حوزه فنی و مهندسی بحث ایمنی یكی از مهم‌ترین موضوعاتی است كه همواره در طراحی‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. به طور مثال؛ كل مدهای حمل‌ونقل داخل كشور كه در حال جابه‌جایی بار و مسافر هستند و ارزش افزوده‌ای كه در تولید ناخالصی داخل كشور ایجاد می‌كند، نزدیك به 8 درصد است اما فقط از محل تصادفات و محل تلفات در جاده‌های كشور بالغ بر 7 درصد از GDP كشور را تلف می‌كنیم. به این معنا كه ما ایمنی را فدا كرده‌ایم و آن را لحاظ نمی كنیم. اما ایمنی فقط نباید تنها هدف ما باشد، اگر قرار باشد كه ایمنی را صددرصد پاس كنیم، نباید هیچ حمل و نقلی در كشور صورت بگیرد بلكه باید به یك نقطه بهینه برسیم.

تنها 8 یا 9 درصد بار در كل كشور توسط ریل جابه جا می شود
اشراقی - كارشناس مجری: اختلاط حركت حمل‌ونقل در دنیا چگونه مدیریت می‌شود؟
وی دراین‌رابطه گفت: به‌طوركلی در هر كشوری بر اساس میزان و نوع باری كه در جاده حمل می‌شود، برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد. بارهای حجیم و كلان باید توسط ریل حمل شود و بارهای فراورده و محصولات نهایی و سبك معمولاً با جاده و یا گران‌تر با هواپیما جابه‌جا می‌شوند. در كشور ما نیز كلان‌راهبردی نیز بعد از برنامه چهارم و پنجم توسعه طراحی شد كه بحث حمل‌ونقل ریلی از بار و مسافر جابه‌جاشده در كشور بود با این هدف كه در این برنامه به 30 درصد حمل بار و 20 درصد حمل مسافر برسیم كه متأسفانه این عدد محقق نشد و اكنون این رقم نزدیك به 8 یا 9 درصد است. این بدان معناست كه 8 یا 9 درصد بار در كل كشور توسط ریل جابه‌جا می‌شود.

ركورد حمل‌ونقل جاده‌ای كشور به 600 میلیون تن رسید
شاه جویی اضافه كرد: طبق آمار امسال ركورد حمل‌ونقل جاده‌ای كشور به 600 میلیون تن رسید. این در حالی است كه حمل‌ونقل ریلی ما متاسفانه اكنون بر اوردر 42 یا 43 میلیون تُن می‌چرخد و این یعنی ماهیانه 50 میلیون تُن در جاده بار حمل می‌شود و فقط ماهی 3 و نیم میلیون تُن بار بر ریل حمل می‌شود و این آمار با عدد 30 درصد كاملا متفاوت است.

طرح جامع توسعه صنعت حمل‌ونقل ریلی در كشور وجود ندارد
وی خاطرنشان كرد: حاكمیت به این نتیجه رسیده است كه باید به سمت حمل‌ونقل ریلی حركت كنند؛ اما به دلیل نداشتن طرح جامع توسعه صنعت حمل‌ونقل ریلی در كشور هنوز این امر محقق نشده است و می‌توان گفت كه این موضوع یكی از معضلات این صنعت است.

شاه‌جویی با اشاره به اینكه توسعه صنعت حمل‌ونقل ریلی در كشور یك توسعه كاریكاتوری است، ادعا كرد: از 15 هزار كیلومتر شبكه ریلی در كشور نزدیك به 5 هزار كیلومتر قابل‌توجیه نیست.

افق‌های روشن در صنعت حمل‌ونقل ریلی كشور
اشراقی - كارشناس مجری: چه روشی برای افزایش سهم حمل‌ونقل ریلی در كشور وجود دارد؟
وی توضیح داد: توسعه خطوط ریلی تا حد مطلوبی در كشور انجام شده است. اما در حال حاضر بهره‌برداری خطوط ریلی كشور به میزان مدنظر برنامه‌های كلان نرسیده است. ما باید بهره‌برداری را از حالت سنتی به شیوه‌های نوین‌تر تبدیل كنیم كه خوشبختانه این اتفاق در دوره جدید مدیریتی راه‌آهن افتاده است و در برنامه هفتم پیشرفت نیز مصوبه قطار كامل و برنامه‌ای مدنظر قرار گرفت كه در این صورت انقلابی در بهره‌برداری حمل‌ونقل ریلی ایجاد خواهد كرد و با همین شرایط موجود می‌توان حداقل به سطح میانگین جهانی نزدیك شویم. اكنون بهره‌برداری ریلی كشور، تقریباً نزدیك به یك‌سوم میانگین جهانی است. قطعاً ما نیز اگر در حوزه حمل‌ونقل ریلی به سمت بهره‌برداری بهینه‌تر حركت كنیم، ابعاد ترانزیتی و اقتصادی كشور را پوشش خواهد داد و علاوه‌برآن می‌توان موضوع ایمنی را در كنار آن داشته باشیم و در كنار آن باید سهم مدل‌های مختلف حمل‌ونقل كشور نیز اصلاح شود.

چالش كنونی كشور بالابودن هزینه حمل‌ونقل نیست
وی با بیان اینكه چالش كنونی كشور بالابودن هزینه حمل‌ونقل نیست، گفت: در بعضی از راه گذرهای بین‌المللی كشور هزینه حمل‌ونقل ما به نسبت رقبا بسیار هم پایین‌تر است، اما بااین‌حال بار در مسیر كشور ما جابه‌جا نمی‌شود و به نظر می‌رسد كه در اینجا معضل نرم‌افزاری وجود دارد، به همین دلیل یك تاجر بین‌المللی ترجیح می‌دهد كه از مسیر دیگری استفاده كند.

شاه جویی اضافه كرد: یك تاجر برای حمل‌ونقل بار خود سه مؤلفه امنیت عبور كالا، هزینه و زمان عبور كالا را در نظر می‌گیرد و شاید آنچه كه بیشتر از همه این سه پارامتر مهم باشد، پیش‌بینی‌پذیری زمان رسیدن كالا باشد كه متأسفانه به این پارامتر در راه‌آهن اهمیت داده نمی‌شود، وقتی باری به راه‌آهن تحویل داده می‌شود، امكان دارد 3 روزه و یا حتی 30 روزه به مقصد برسد و یا حتی ممكن است بار به مقصد نرسد. بنابراین؛ برای ایفای نقش پررنگ كشور در چهارراه جهانی باید به سمت رقابتی شدن راه گذرها قدم برداریم كه در این مسیر با چند چالش روبه رو هستیم. كه از جمله آنها می‌توان به موانع مرزی، بهره برداری داخلی، ارزیابی فیزیكی و گمركی اشاره كرد و برای حل این موانع باید از تجربه زیسته جهانی بهره بگیریم تا نقش ایران در چهارراه جهانی پررنگ شود.

وی همچنین گفت: قطعاً نباید از فناوری عقب بمانیم، بلكه باید به آن اهمیت بدهیم. اما چالش‌های كنونی ما بیشتر از جنس بحث سیاست‌گذاری و مدیریت است.

وجود تحریم‌ها در كاهش مشاركت كشورها بی‌تأثیر نیست
اشراقی - كارشناس مجری: برای جذب سرمایه خارجی برای ارتقای اعتبار ایمنی و كیفیت حمل‌ونقل در ایران كه چهارراه جهانی است باید چه كنیم؟
شاه جویی عنوان كرد: آنچه كه در دنیا مرسوم است تلاش كشورها برای ورود به چرخه تجارت جهانی است و كشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. اما اینكه چرا تا كنون سرمایه‌گذاری خارجی آن‌طور كه بایدوشاید اتفاق نیفتاده است، باید به موضوع تحریم‌ها نیز اشاره كرد. نمی‌توان گفت كه تحریم‌ها در این روند بی‌تأثیر بوده است. تحریم‌ها سبب می‌شود كه مشاركت كشورهای خارجی با ما كمتر شود و بعضاً حتی دشمنی‌ها و غرض‌ورزی‌های موجود سبب می‌شود كه این اتفاق بیفتد.

وی افزود: در بسیاری از كشورها كه امنیت پایین‌تری نسبت به كشور ما دارند و یا حتی دولت مستقری ندارند، بعضی از كشورها مانند چین سرمایه‌گذاری كرده‌اند. اما در كشور ما بااحتیاط بیشتری این اتفاق می‌افتد. از طرفی سرمایه‌گذاری یك كشور خارجی تضمینی برای ورود بارهای خود از این طریق خواهد بود. خوشبختانه این اتفاق در گذر راه شمال – جنوب افتاده است و كشورها در این گذر راه مشاركت داشتند و كشور ما نیز سرمایه‌گذاری كرده است. همین باعث می‌شود كه تقرب میان كشورها و تقرب منافع میان كشورها ایجاد شود و به تجاری‌سازی راه گذرها كمك كند.

راهگذر در كشور باید متولی واحد داشته باشد
شاه جویی در پایان گفت: در حوزه ترسیم سیاست‌گذاری و كلان‌راهبردها به نظر می‌رسد موضوع راهگذر در كشور باید متولی واحدی داشته باشد تا چالش‌ها و موانع موجود برطرف شود كه خوشبختانه در برنامه هفتم پیشرفت توسعه ترسیم شد و قرار بر این شد ستاد ملی راهگذر به ریاست‌جمهوری تشكیل شود كه در آن سیاست‌گذاری، تعرفه‌گذاری و برنامه‌ریزی برای استفاده از ظرفیت‌های راه گذرهای بین‌المللی كشور استفاده شود. در حوزه توسعه زیرساخت نیز باید طرح جامع حمل‌ونقل جدی گرفته شود. در حوزه بهره‌برداری و سیر و حركت نیز می‌بایست، قطار كامل و برنامه‌ای در اولویت قرار بگیرد. همچنین موضوعاتی از جمله رفع موانع مرزی و كاهش دخالت‌های سازمان‌های متعدد در بحث ترانزیت و عبور قطعاً باید در نظر گرفته شود. علاوه‌برآن در حوزه چالش‌های بین‌المللی یك دیپلماسی فعال‌تر در حوزه حمل‌ونقل و استفاده از ظرفیت سازمان‌های بین‌المللی و ظرفیت توافق‌های دوجانبه و چندجانبه می‌تواند تأثیرگذار باشد و سبب كاهش تأثیر خصومت‌های بین‌المللی در اثر تحریم‌ها شود تا بدین شكل ظرفیت‌های بالقوه خود را بالفعل كنیم و از منافع آن استفاده كنیم.
خبرنگار:

برنامه «دور یك میز» یك میز به بزرگی ایران است كه دور این میز گفت‌وگوهای تخصصی پیرامون مسائل روز شكل می‌گیرد.
قابل‌ذكر است؛ روزهای شنبه تا چهارشنبه ساعت 12:30 به مدت 85 دقیقه از آنتن این شبكه به نشانی موجFM ردیف 94 مگاهرتز پخش می‌شود.
علاقه‌مندان می‌توانند نظرات خود را از طریق سامانه پیامكی 3000094 و شماره در پیام‌رسان‌های مجازی به اشتراك بگذارند. این برنامه به تهیه‌كنندگی سیده فاطمه شعار، سردبیری علیرضا داودی و اجرا و كارشناسی محمدرضا اشراقی به روی آنتن می‌رود.

مخاطبان در سرتاسر دنیا از طریق وب سایتWWW.RADIOTEHRAN.IR ضمن استفاده از پخش زنده شبكه، در جریان آخرین خبرهای رادیو تهران قرار بگیرید.
كانال رادیو تهران را در پیام رسان بله به نشانی tehraan360@ جستجو كنید.
علاقه‌مندان می‌توانند برنامه‌های رادیو تهران را از اپلیكیشن ایران صدا دریافت كنند.
*هرگونه بهره برداری و استفاده از محتوای پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران تنها با ذكر منبع مجاز است.