نایب‌رئیس اتحادیه قهوه‌خانه‌های تهران گفت: گسترش فرهنگ كافه‌نشینی در سال‌های اخیر، همراه با تمایل صاحبان كسبوكار به برندسازی بین‌المللی، به چالش‌هایی در نامگذاری كافه‌ها در ایران منجر شده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران، زبان نه فقط ابزار ارتباط بلكه آینه فرهنگ، حافظه تاریخی و ستون فقرات هویت یك ملت است. زبان فارسی این گوهر درخشان تمدن ایرانی قرن ها است كه روایتگر عشق، خرد، مقاومت و نجابت یك ملت بوده است از شاهنامه فردوسی تا غزل‌های حافظ از گلستان سعدی تا نصر بی‌بدیل گل نراقی.
اما امروز در هیاهوی زندگی شهری و زیر بار سنگین مدرنیته بی‌ریشه نشانه‌هایی از گسست زبانی نمایان شده است. وقتی در خیابان‌های تهران قدم می‌زنیم با تابلوهایی روبرو می‌شویم كه نام‌های بیگانه و گاه بی‌معنا را فریاد می‌زنند نام فروشگاه‌ها، عنوان محصولات، رستوران‌ها و حتی بیلبوردهای تبلیغاتی هر روز بیشتر از دیروز از زبان مادری ما زبانی كه در بطن خود هویت اندیشه و فرهنگ این سرزمین را حمل می‌كند فاصله می‌گیرند.
چه شد كه زبان فارسی در میدان نامگذاری و تبلیغات شهری این‌چنین به حاشیه رفت؟ این روند چه ریشه‌هایی دارد؟ چه آسیب‌هایی در پی خواهد داشت و مسئولیت چه نهادهایی در پاسداری از زبان فارسی مغفول مانده است؟ آیا زمان آن نرسیده است كه در بازتعریف هویت شهری، زبان فارسی را دوباره به صدر بنشانیم؟
برنامه رادیویی "دور یك میز" با مشاركت (دكتر محمدحسن مغیسه پژوهشگر حوزه ادب فارسی)، (سرهنگ علی رفیعی رئیس اماكن تهران بزرگ)، (علی زعفری نایب‌رئیس اتحادیه قهوه‌خانه‌های تهران) و در ارتباط تلفنی با (دكتر حامد صلاحی عضو شورای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) با نگاهی دقیق و تحلیلی به بررسی ریشه‌ها ابعاد و راهكارهای حفظ و ترویج زبان فارسی در نامگذاری اماكن فروشگاه ها محصولات و تبلیغات شهری تهران پرداخت.
مغیسه پژوهشگر حوزه ادب فارسی به مناسبت روز زبان فارسی و بزرگداشت حكیم ابوالقاسم فردوسی گفت: فردوسی در شاهنامه، بر اساس حكمت متعالیه اسلامی، بر اهمیت خرد انسانی و استفاده صحیح از عقل تأكید می‌كند. در متون اسلامی، به خرد و تفكر اهمیت فراوانی داده شده است. حدیث «تَفَكُّرُ ساعَةٍ خَیرٌ مِنْ عِبادَةِ سَبْعَیْنَ سَنَةً» نشان از برتری یك ساعت تفكر بر عبادت هفتاد سال دارد.
وی افزود: قرآن كریم بارها انسان را به تفكر و تعقل فرا می‌خواند (یَتَفَكَّرُونَ، یَتَعَقَّلُونَ). این تأكید بر اهمیت خرد و عقلانیت در قرآن، تا بدان‌جا پیش می‌رود كه حتی به «اصحاب تفكر» (عقلاً) اهمیت ویژه‌ای می‌دهد. فردوسی نیز در شاهنامه، بر اهمیت خرد انسانی تأكید فراوان دارد. او شادمانی انسان را وابسته به خرد می‌داند («خرد چشم جان است، چون بنگری تو، بی‌چشم شادان جهان نسپری») و معتقد است كه خرد، راهنمای انسان در دنیا و آخرت است («خرد رهنمای و خرد دلگشای، خرد دست گیرد به هر دو سرای»). فردوسی همچنین خرد را برترین نیكویی انسانی می‌داند («تو چیزی مدان، كس خرد برتر است، خرد بر همه نیكویی‌ها سر است»).
مغیسه به جایگزینی خط پهلوی با خط كوفی و تغییراتی كه ایرانیان در آن ایجاد كردند، اشاره كرد و درباره پیشینه زبان فارسی گفت: با ابتكار و خلاقیتی كه ایرانیان در طول تاریخ حیات مستمر خود داشته‌اند، یك صفت ویژه در آنها دیده می‌شود: آنچه را كه ندارند می‌سازند یا آنچه را كه می‌خواهند، از دیگران می‌گیرند و بهبود می‌بخشند. این صفت، در فلسفه‌ای كه از یونان به فرهنگ اسلامی وارد شد، به وضوح دیده می‌شود. فلسفه اولیه‌ای كه از یونان وارد شد، بسیار نحیف و سطحی بود، اما در دامن دانشمندان بزرگ ایرانی پرورانده شد. زبان فارسی نیز به همین صورت از غنای تاریخی برخوردار است و در طول تاریخ، دانشمندان و شاعران ما بر غنای این زبان افزوده‌اند. این زبان به قدری وسیع و پربار شده است كه آثار آن هنوز هم مورد توجه فرهنگ‌های جهانی قرار دارد. با این حال، امروزه نیاز داریم كه بیش از پیش به پاسداشت و ترویج زبان فارسی توجه كنیم.
وی به بررسی چالش‌های زبان فارسی در دنیای امروز و تأثیر استعمار فرهنگی بر زبان و خط فارسی پرداخت و بیان كرد: با گسترش استعمار فرهنگی در منطقه تمدنی ایران (از قسطنطنیه تا دهلی و اندونزی)، زبان و خط فارسی دچار تنگنا شده و بسیاری از اصول خود را از دست داده‌اند. در این راستا، اقداماتی نظیر حذف خط فارسی و جایگزینی آن با خط سیریلیك در تاجیكستان، تغییر خط عربی به لاتین در تركیه، و جایگزینی زبان انگلیسی به جای فارسی در شبه‌قاره هند (شامل كشورهای هند، پاكستان، بنگلادش، و سریلانكا) صورت گرفته است. این تغییرات، در حالی رخ داده‌اند كه نسخ خطی فراوانی از آثار فارسی در این مناطق وجود دارد.
گنجینه‌ای كهن، نیازمند پاسداری در عصر حاضر
مغیسه در ادامه گفت: زبان فارسی زبانی برآمده از 100 یا 200 سال پیش نیست؛ این زبان سابقه‌ای 1000 ساله در كتابت دارد. در واقع، زبانی با قدمت ده قرن در دنیا یافت نمی‌شود. كتابت به زبان فارسی از نیمه دوم قرن سوم هجری آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد. موضوع زبان تنها به كشور ما محدود نمی‌شود؛ بلكه كشورهای اروپایی نیز نسبت به این امر حساس هستند. این‌طور نیست كه تصور كنید این حساسیت فقط در كشور ما و از سوی نهادهای دولتی و غیردولتی، یا حتی دانشمندان، نخبگان و مفاخری كه مشغول كار علمی هستند (و نه اجرایی)، وجود دارد. این موضوع در دنیا پذیرفته شده است. برای مثال، آلمانی‌ها و فرانسوی‌ها را ببینید. آنها علاوه بر مبارزه با فرهنگ‌های غیراروپایی، به‌ویژه فرهنگ آمریكایی، حتی با واژگان انگلیسی نیز مقابله می‌كنند. امروزه به سادگی اجازه نمی‌دهند واژگان انگلیسی یا غیرانگلیسی وارد جوامع فرانسوی یا آلمانی شوند؛ بنابراین، می‌خواهم بگویم چالشی كه امروز با آن روبه‌رو هستیم، در سایر كشورها نیز وجود دارد.
زبان فارسی؛ از زبان مشترك تا انزوای تدریجی
وی عنوان كرد: زبان، دریچه ورود به فرهنگ است. زبان، بستر و حامل فرهنگ است. با زبان می‌توان فرهنگ یك كشور را دگرگون كرد؛ چنان‌كه در كشورهای پیرامونی ما این كار را كرده‌اند. زمانی، همین‌طور كه من و شما به زبان فارسی صحبت می‌كنیم، در گذشته‌ای نه چندان دور - یعنی حدود 200 سال پیش - مردم منطقه شبه‌قاره، یعنی هند، پاكستان و سریلانكا، با هم به زبان فارسی صحبت می‌كردند. اما اكنون وقتی با یك هندی روبرو می‌شوید، دیگر سخن او را متوجه نمی‌شوید. چرا؟ چون استعمار وارد شد و متوجه شد كه زبان فارسی چه زبان قدرتمندی است و چه آثار فاخری دارد؛ آثاری مانند مثنوی، شاهنامه، ابیات خیام و ابیات حافظ كه همین الان هم در دنیای غرب خریدار دارند. استعمارگران، این زبان را به آرامی از سطح جامعه عقب راندند، به‌گونه‌ای كه اكنون در دنیا فقط سه كشور وجود دارد كه به زبان فارسی صحبت می‌كنند: تاجیكستان، افغانستان و ایران عزیز؛ و البته شهرهایی مانند بخارا و سمرقند كه در ازبكستان واقع شده‌اند؛ بنابراین، بحث زبانی و واژگانی بسیار مهم است. گاهی وقت‌ها به ما می‌گویند كه مگر یك واژه چقدر تأثیر دارد؟ می‌گویند به جمله و محتوا بپردازید. اما اگر قرار باشد بنایی خراب شود، باید آجر به آجر آن را از رج بیرون كشید تا ساختمان به‌یك‌باره فرو ریزد.
آیا زبان فارسی می تواند، زبان مرجع باشد؟
مغیسه در ادامه این گفت‌وگو خاطرنشان شد: واژگان فرانسوی، انگلیسی، آلمانی و اسپانیایی به دلیل همكاری‌های اقتصادی و چیرگی كشورهای غربی در رسانه‌های نوین، به‌ویژه اینترنت و فضای مجازی، به‌وفور وارد جامعه ما می‌شوند. این وضعیت در كشورهای عربی نیز مشابه است. پرسش اصلی این است كه آیا زبان فارسی می‌تواند به زبان مرجع تبدیل شود؟ برای رسیدن به مرجعیت علمی، چند مؤلفه ضروری است: قدرت سیاسی و بین‌المللی، قدرت اقتصادی و تجاری، نیرومندی علمی، چیرگی بر فضای رسانه‌ای و تبلیغاتی و پشتوانه عمیق فرهنگی و تاریخی.
وی افزود: در حال حاضر، زبان فارسی به دلیل پشتوانه فرهنگی غنی و قدرت ذاتی خود پابرجا مانده است، اما در زمینه‌های اقتصادی، علمی و رسانه‌ای ضعف دارد. این ضعف‌ها باعث چیرگی زبان‌هایی مانند انگلیسی، چینی و كره‌ای شده‌اند. گرایش روزافزون به زبان‌های چینی، ژاپنی و كره‌ای نیز به دلیل پیشرفت‌های علمی این كشورهاست. چالش‌های ما با زبان‌های فرنگی بیشتر از زبان عربی است، زیرا به گفته جلال آل احمد، زبان عربی به ما نزدیك‌تر است و در بسیاری از موارد می‌توانیم از معادل‌های فارسی به جای واژه‌های عربی استفاده كنیم.
نسل جوان و ضرورت مطالعه تاریخ
مغیسه همچنین گفت: متأسفانه قشر جوان ما خلأ مطالعه تاریخی دارد و حتی تاریخ 50 سال پیش خود را نیز به خوبی مطالعه نكرده است موضوع تغییر خط در ایران به خصوص در دوران دو پهلوی به صراحت در مطبوعات ما صحبت از تغییر خط شده بود. جالب است كه حتی در دوران مشروطیت حدود 26 خط برای زبان فارسی پیشنهاد شد و حتی برای بعضی از این خط‌ها كتاب چاپ شد. یكی از بركات انقلاب اسلامی پابرجا ماندن خط فارسی و زبان فارسی بود كه قطعاً یكی از دلایل آن فهیم بودن و ایستادگی ملت ایران است.
رادیوی زبان فارسی؛ پیشنهادی برای تقویت زبان ملی
اشراقی - كارشناس مجری: آیا می‌توان نجات زبان فارسی را از خانواده و آموزش و پرورش نجات داد؟
مغیسه تأكید كرد: برای اجرایی‌شدن هر طرح بنیادی، نیازمند فعالیت‌های بنیادی و اساسی در همه سطوح نظام اداری و ساختار كشور هستیم. متأسفانه، در بسیاری از بخش‌ها با سستی و عدم انجام كامل كارها مواجهیم كه منجر به انباشت مشكلات در جامعه شده است. این موضوع در آموزش‌وپرورش بسیار مشهود است، باوجود اقداماتی كه انجام شده، هنوز راه درازی در پیش داریم.
وی افزود: فرهنگستان زبان و ادب فارسی متشكل از نخبگان علمی و ادبی كشور است كه تلاش‌های قابل‌توجهی انجام می‌دهند. اما به نظر می‌رسد خروجی تلاش‌های این نهاد به‌اندازه كافی در جامعه دیده نمی‌شود. این گسست در كجا اتفاق می‌افتد؟ مسئولیت این امر بر عهده كدام نهاد است؟ (فرهنگستان، بنیاد سعدی، شورای عالی انقلاب فرهنگی؟)
مغیسه پیشنهاد كرد: می‌توان به برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در خصوص زبان فارسی اشاره كرد. برنامه‌های آقای جلوداریان نمونه‌ای موفق از این تلاش‌ها است كه تأثیر خود را گذاشته است. با وجود انتقاداتی كه به صداوسیما می‌شود، بازخوردهای جامعه نشان می‌دهد كه این رسانه هنوز تأثیرگذار است. پیشنهاد می‌كنم با الگو گرفتن از رادیو محرم و اربعین، یك رادیوی تخصصی زبان فارسی راه‌اندازی شود كه به صورت مستمر به مسائل مربوط به زبان فارسی و حواشی آن بپردازد. در نهایت، احساس مسئولیت همگانی كلید حل این مشكلات است. تنها با درك مسائل به عنوان مشكلات ملی می‌توان به حل آنها امیدوار بود.
وضعیت تابلوهای تجاری در شهر تهران خوب است
محمدرضا اشراقی - كارشناس مجری: ارزیابی كلی شما از وضعیت تابلوها در سطح شهر تهران چیست؟
سرهنگ رفیعی، رئیس اماكن تهران بزرگ، وضعیت تابلوهای تجاری در شهر تهران را به طور كلی خوب ارزیابی كرد اما معتقد است كه هنوز تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله وجود دارد و نیاز به تلاش بیشتر نهادهای ذی‌ربط است. او تأكید می‌كند كه هر واحد صنفی برای صدور مجوز فعالیت باید به پلیس نظارت بر اماكن عمومی مراجعه كند و استفاده از واژگان بیگانه در تابلوها ممنوع است و منجر به عدم صدور پروانه كسب می‌شود. او همچنین به وجود برخی خلاهای قانونی و سامانه‌ای در گذشته اشاره می‌كند كه باعث شده برخی واحدهای صنفی از واژگان غیر فارسی استفاده كنند. اما در حال حاضر، با نظارت بیشتر، تلاش می‌شود این تابلوها اصلاح شوند.
چگونه نام مناسب برای كسب و كار خود انتخاب كنیم؟
اشراقی- كارشناس مجری: مردم باید با مراجعه به كدام مرجع یا تارنما از قوانین به كارگیری القاب باید آگاه شوند؟
سرهنگ رفیعی در ادامه این گفت‌وگو گفت: سه مرجع اصلی ممنوعیت استفاده از القاب نامناسب برای واحدهای صنفی عبارت‌اند از: بند 4 ضوابط انتظامی عمومی و ترافیكی صنفی، ماده 14 آیین‌نامه اجرایی قانون ممنوعیت به كارگیری عناوین و اصطلاحات بیگانه و آیین‌نامه اجرایی قانون ممنوعیت به‌كارگیری القاب بیگانه مصوب 1378.
وی افزود: پلیس در بند 4 ضوابط، واژه انتخاب شده برای واحد صنفی را بررسی می‌كند كه اتحادیه‌های صنفی و مراجع خاص نیز در این فرایند نقش دارند.
اشراقی - كارشناس مجری: صاحبان فروشگاه‌ها چگونه می‌توانند از مجاز بودن نام انتخابی خود اطمینان حاصل كنند؟
سرهنگ رفیعی خاطرنشان كرد: دو منبع اصلی وجود دارد: وب‌سایت «سردر اصناف» وابسته به وزارت ارشاد، و فرهنگستان زبان و ادب فارسی (وابسته به ریاست‌جمهوری). همچنین شورای سیاست‌گذاری زبان و ادب فارسی (شامل نمایندگانی از پلیس، وزارت ارشاد و وزارت [نام وزارتخانه]) نیز مرجعی در این زمینه است. در صورت اختلاف‌نظر بین پلیس و وزارت ارشاد، فرهنگستان زبان و ادب فارسی به‌عنوان مرجع عالی‌تر عمل می‌كند.
تأییدیه امنیتی واحدهای صنفی؛ رویكردی دوگانه
اشراقی - كارشناس مجری: برخوردها از طرف اماكن چگونه است؟ آیا قهری است؟
سرهنگ رفیعی گفت: رویكرد ما در قبال تأییدیه امنیتی واحدهای صنفی، به دو صورت است: قبل از افتتاح: اگر واحد صنفی، پیش از راه‌اندازی، برای تأییدیه امنیتی مراجعه كند، مطابق ضوابط موجود، بررسی‌های لازم انجام می‌شود. در این مرحله، اگر نام انتخابی واحد صنفی با معیارهای ما مغایرت داشته باشد، رویكرد ما بیشتر ارشادی، توضیحی و ایجابی خواهد بود. پس از افتتاح: در صورتی كه واحد صنفی پس از راه‌اندازی، برای دریافت تأییدیه اقدام كند، رویكرد ما قاطعانه و سلبی خواهد بود. در این مرحله، متصدی ملزم به تغییر نام واحد صنفی خود خواهد شد تا بتواند تأییدیه پلیس را دریافت كند.
نقش اتحادیه‌ها و پلیس در نظارت بر تخلفات صنفی
سرهنگ رفیعی عنوان كرد: طبق مواد 27 و 28 قانون نظام صنفی، اتحادیه‌ها به عنوان متولیان اصناف، اختیار دارند تا به تخلفات صنفی رسیدگی كنند. نقش اتحادیه در این میان، معرفی واحدهای متخلف به ضابطان قضایی (از جمله پلیس نظارت بر اماكن عمومی) است. در واقع، اتحادیه نقش معرفی‌كننده را دارد و متولی اصلی اجرای حكم و برخورد با واحدهای صنفی متخلف، طبق قانون نظام صنفی، خود اتحادیه است.
وی افزود: اگر واحد صنفی (مانند كافه یا كافی‌شاپ) مجوز لازم را نداشته باشد، طبق ماده 27 قانون نظام صنفی، می‌تواند به پلیس معرفی شود تا اقدامات قانونی لازم صورت گیرد. همچنین، اگر واحد صنفی دارای پروانه كسب معتبر باشد، اما مرتكب تخلفاتی نظیر هنجارشكنی شود، می‌توان طبق ماده 28 قانون نظام صنفی، موضوع را به پلیس ارجاع داد. شهروندان می‌توانند از طریق سامانه 110 (پلیس 110) یا سامانه 197 (پلیس رسیدگی به شكایات) شكایت خود را ثبت كنند. این شكایات پس از دسته‌بندی، برای پیگیری و برخورد قانونی به پلیس نظارت بر اماكن عمومی ارجاع داده می‌شوند و قطعاً در این راستا همكاری لازم صورت خواهد گرفت.
از نام‌های عجیب‌وغریب تا گویش‌های محلی
اشراقی - كارشناس مجری: به نظر شما، ریشه اصلی استفاده از واژگان انگلیسی یا غیرفارسی در تابلوهای كسبه چیست؟ آیا این موضوع ریشه در نوع برخورد ما با آنها دارد، یا عوامل دیگری دخیل هستند؟
سرهنگ رفیعی دراین‌رابطه گفت: انتخاب نام برای واحد صنفی، انگیزه‌های مختلفی دارد. یكی از این انگیزه‌ها، استفاده از نام‌های غیرمعمول برای جذب مشتری و افزایش سود است. بعضی از كسبه از واژه‌های انگلیسی در نام یا فهرست محصولات و غذاهای خود استفاده می‌كنند تا قیمت‌ها را بالاتر نشان دهند. گاهی، كسبه‌ای كه با نامگذاری واحد صنفی خود مشكل دارند، به پلیس مراجعه می‌كنند و از رد شدن درخواست پروانه كسب خود به دلیل نام انتخابی شكایت دارند. در این موارد، بررسی می‌كنیم كه آیا نام انتخابی به‌گونه‌ای جانوری، گیاهی یا … از مناطق دیگر جهان اشاره دارد یا خیر. اگر چنین باشد، معمولاً درخواست آنها رد و به فرهنگستان زبان فارسی ارجاع داده می‌شود كه به‌ندرت چنین نام‌هایی را تأیید می‌كنند.
وی افزود: برخی نیز از نام‌های محلی (آذری، لری، كردی و…) برای واحد صنفی خود استفاده می‌كنند. اگرچه این نام‌ها قابل احترام هستند، اما ممكن است برای بسیاری از ساكنین ایران قابل‌فهم نباشند. به عبارت دیگر، استفاده از گویش‌های محلی محدودیت‌هایی در دسترسی به مخاطبان گسترده‌تر دارد.
تغییر مفهوم قهوه‌خانه از دیروز تا امروز
اشراقی - كارشناس مجری: فرق قهوه‌خانه با كافه های امروزی در چیست؟
زعفری نایب رئیس اتحادیه قهوه‌خانه‌های تهران در این رابطه گفت: در گذشته، قهوه‌خانه‌ها مكان‌هایی برای نقالی، كتاب‌خوانی و مباحث سیاسی بودند، اما امروزه كافه‌ها به محلی برای دورهمی دوستان و جوانان تبدیل شده‌اند.
اولین مدرسه قهوه و رشد صنعت قهوه در ایران
وی افزود: در گذشته، ایران حجم زیادی قهوه فراوری‌شده وارد می‌كرد كه منجر به خروج ارز می‌شد. با افزایش علاقه به قهوه و كافه، جوانان ایرانی در این صنعت صاحب دانش و تخصص شدند. به همین دلیل، اولین مدرسه قهوه ایران تأسیس شد تا دانش تهیه، فراوری و پذیرایی قهوه را از مزرعه تا فنجان آموزش دهد.
رشد فرهنگ كافه‌نشینی و چالش نامگذاری در ایران
اشراقی - كارشناس مجری: ریشه تمایل در به‌كارگیری زبان انگلیسی در عناوین چیست؟
زعفری در این باره گفت: گسترش فرهنگ كافه نشینی در سال‌های اخیر، همراه با تمایل صاحبان كسبوكار به برندسازی بین‌المللی، به چالش‌هایی در نامگذاری كافه‌ها در ایران منجر شده است. محصولات ارائه شده در كافه‌ها، اغلب وارداتی و با نام‌های انگلیسی هستند كه به فارسی ترجمه نشده‌اند. از طرفی، سیاست‌ها و نگرش‌های گذشته، هویت سنتی قهوه‌خانه‌ها را تضعیف كرده و استفاده از نام‌های انگلیسی را در كافه‌های امروزی اجباری كرده است. این امر، به دلیل تلاش برای ارائه فهرست بین‌المللی و ایجاد تصویری جهانی از كسبوكار، اجتناب‌ناپذیر شده است.
نقش سیاست‌گذاری و حمایت در حل چالش نامگذاری
وی افزود: باوجود ارزش و اصالت نام “قهوه‌خانه”، محدودیت‌ها و سیاست‌های غلط گذشته، استفاده از نام‌های انگلیسی را رایج كرده است. ایجاد یك فضای حمایتی، تشویقی و مشاوره‌ای از طریق تشكیل كارگروه‌ها، می‌تواند در رفع این چالش مؤثر باشد. كافه‌ها به‌عنوان محل تجمع اقشار مختلف جامعه، پتانسیل بالایی برای صادرات فرهنگی دارند. بااین‌حال، سخت‌گیری‌های موجود در صدور مجوز و محدودیت‌های نامگذاری، موجب بروز مشكلات و اعتراضاتی در میان كافه‌داران می‌شود. بعضی از كافه‌داران ممكن است از نامگذاری با كلمات خاص به‌عنوان ابزاری برای ابراز اعتراض خود استفاده كنند.
ضرورت سیاست‌گذاری مناسب و اقدامات فوری
زعفری تاكید كرد: عدم سیاست‌گذاری مناسب در این حوزه، می‌تواند به ترویج نام‌های بیگانه و ایجاد پیامدهای سیاسی و فرهنگی منفی منجر شود؛ بنابراین، تشكیل كارگروه‌های تخصصی، برگزاری جلسات متعدد و تدوین برنامه‌های راهبردی ضروری است.
چالش‌ها و فرصت‌های صنعت كافه؛ از قهوه قجری تا بازگشت به نام‌های اصیل ایرانی
اشراقی - كارشناس مجری: آیا تابه‌حال با كافه‌ای روبه‌رو شده‌اید كه نام فارسی داشته باشد و این نامگذاری تا حدی جذاب بوده باشد كه باعث رونق كسبوكار و شهرت آن كافه شده باشد؟ آیا دیده‌اید كه این كافه از عناصر بصری الهام‌گرفته از فرهنگ و تمدن كهن پارسی استفاده كرده باشد؟
نایب رئیس اتحادیه قهوه خانه‌های تهران گفت: حدود 30 سال پیش، یا به عبارتی 27-28 سال پیش، در رستوران‌ها فهرستی وجود داشت كه یكی از اقلام آن قهوه قجری بود. قهوه قجری به این شكل تهیه می‌شد: سه فنجان آب جوش و یك فنجان قهوه. هر كسی كه شانس می‌آورد، می‌توانست قهوه را تست كند. اگر اشتباه می‌كرد، باید آب جوش را به جای قهوه انتخاب می‌كرد.
وی افزود: امروزه می‌بینیم كه نوشیدنی‌های گیاهی به یكی از اصلی‌ترین اقلام فهرست كافه‌ها تبدیل شده‌اند. بسیاری از كافه‌ها انواع دم‌نوش‌ها را سرو می‌كنند كه این امر نشان‌دهنده تغییر ذائقه و تقاضای مشتریان است. به نظر من، می‌توان روی فهرست‌های دیگری نیز كار كرد، اما این امر مستلزم كار و سرمایه‌گذاری روی جنبه‌های فرهنگی است. امروزه با پدیده‌ای مواجه هستیم كه در آن داروخانه قهوه می‌فروشد، مكانیكی قهوه می‌فروشد، و حتی املاك هم قهوه عرضه می‌كنند. در گذشته، چیزی به نام تداخل كسبوكار وجود داشت، اما امروزه این پدیده بیداد می‌كند.
زعفری گفت: در بحث نظارت، اختیارات اتحادیه تقریباً صفر است. اتحادیه واقعاً قدرت مقابله با این مسائل را ندارد. اماكن با ما تعامل خوبی دارد و در بحث فرهنگ‌سازی و مقابله با هنجارشكنی‌ها در حوزه كافه‌ها در سال‌های اخیر عملكرد خوبی داشته است. تعامل خوبی بین اعضا و اتحادیه شكل گرفته است و اتحادیه نشان داده كه حامی اعضاست. با این حال، همچنان با چالش‌هایی روبرو هستیم و نیاز به ایجاد كارگروه‌هایی داریم كه منحصراً به فرهنگ پدیده كافه‌نشینی بپردازند. این كارگروه‌ها باید زیر نظر شورای عالی فرهنگی فعالیت كنند، زیرا این شورا مسائل فرهنگی را به خوبی رصد می‌كند. همچنین، سازمان زیباسازی شهرداری و فرهنگستان زبان باید سمینارها و همایش‌هایی را برای نامگذاری مناسب كافه‌ها برگزار كنند. سازمان زیباسازی می‌تواند طرح‌های تشویقی نیز در نظر بگیرد. به عنوان مثال، می‌تواند از دریافت عوارض تابلو برای كافه‌هایی كه از نام‌های اصیل ایرانی استفاده می‌كنند، صرف‌نظر كند.
نسل z و نقش كافه‌ها در ارتقای زبان فارسی
اشراقی - كارشناس مجری: نقش آموزش‌های شهروندیِ خودآموزِ درون كافه‌ها و آموزش‌های رسانه‌های كافه‌ها بسیار حائز اهمیت است. حال‌آنكه همه كافه‌ها صاحب رسانه شده‌اند، این امر می‌تواند ظرفیت عظیمی برای ارتقای زبان فارسی ایجاد كند. اگر همه كافه‌ها در این امر مشاركت كنند، چه طوفانی از زبان فارسی را شاهد خواهیم بود! آیا این امر می‌تواند به احیای زبان فارسی كمك كند؟ به چه روش‌هایی می‌توان كافه‌ها را برای این مشاركت ترغیب كرد؟
زعفری عنوان كرد: قطعاً بسیاری از فعالان حوزه كافه داری، افراد تحصیل‌كرده هستند. نسل Z نیز به طور قابل‌توجهی در این صنعت فعال است و می‌توان با ارائه مدل‌ها، ایده‌ها و فرهنگ‌سازی مناسب، آنها را به سمت اهداف مورد نظر سوق داد. اما در واقعیت، مشكل از ریشه است و نیازمند حل اساسی است.
ضرورت همكاری رسانه ملی و نهادهای مرتبط برای حمایت از كافه‌داران
اشراقی - كارشناس مجری: چرا به طور مثال برگزاری یك رویداد ملی و هم‌زمان در تمام كافه‌های كشور با عنوان “رویداد كافه پارسی” كه شامل فعالیت‌هایی در حوزه توانایی‌های كافه‌داران است، انجام نمی‌شود؟
زعفری در این باره یادآور شد: رادیو تهران، باتوجه‌به برنامه فاخری كه دارد، می‌تواند به همراه اتحادیه و اداره اماكن، طرحی جامع برای حمایت از كافه‌داران ارائه دهد. مشكل اصلی با فرهنگستان زبان فارسی نیست، بلكه با سیاست‌های كلان است.
وی تأكید كرد: كافه‌داری به بلوغ رسیده، اما متولی مشخص و ثابتی ندارد. تعدد متولیان باعث مشكل شده است. برای حل این مسئله، ابتدا نیاز به یك متولی ثابت در سطح كشوری داریم.
نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در هم‌افزایی فعالیت‌های زبان فارسی
اشراقی - كارشناس مجری: دامنه اختیارات اجرایی شورای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به‌ویژه در زمینه نام‌گذاری‌ها، تا چه اندازه است و این شورا چه نقش عملیاتی در این حوزه ایفا می‌كند؟
صلاحی عضو شورای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ارتباط تلفنی با برنامه دور یك میز گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به دلیل جایگاه كلیدی خود در حوزه فرهنگ و ارتباطات، نقش مؤثری در هماهنگی و هم‌افزایی نهادهای مرتبط با زبان و ادبیات فارسی ایفا می‌كند. این وزارتخانه، از طریق شورای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی، تلاش می‌كند تا میان نهادهای مختلفی كه در این زمینه فعالیت دارند (مانند فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی و سازمان‌های دیگر) هماهنگی ایجاد كند و از تداخل وظایف جلوگیری نماید.
وی افزود: وجود نهادهای متعدد در این حوزه، اگرچه می‌تواند به غنای فعالیت‌ها بینجامد، اما احتمال موازی‌كاری را نیز افزایش می‌دهد. به همین دلیل، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جلسات ماهانه‌ای را با حضور نزدیك به 17 نهاد و سازمان مرتبط برگزار می‌كند تا هم‌فكری و تبادل اطلاعات صورت گیرد. این جلسات، ضمن آگاهی‌بخشی به نهادها از فعالیت‌های یكدیگر، به شناسایی و رفع موازی‌كاری‌ها و تجمیع ظرفیت‌ها كمك می‌كند. در نتیجه، هم‌افزایی و كارآمدی در فعالیت‌های مربوط به زبان و ادبیات فارسی افزایش می‌یابد. وظیفه اصلی شورای پاسداشت در این زمینه، به‌ویژه در انتخاب و به‌كارگیری الفاظ و مفاهیم اصیل فارسی، بسیار حائز اهمیت است.
نقش فرهنگستان و وزارت فرهنگ در توسعه زبان فارسی
اشراقی - كارشناس مجری: برای ساماندهی نام‌گذاری‌ها و بهبود هم‌افزایی میان نهادها، چه اقدامات اساسی می‌توان انجام داد؟
صلاحی در پاسخ به این سؤال گفت: برخی از نهادها به طور مستقیم مسئولیت واژه‌گزینی را بر عهده دارند؛ مانند نمایندگان فرهنگستان زبان و ادب فارسی كه از آخرین تحولات این حوزه آگاه هستند و دانش و ذوق خود را در اختیار ما قرار می‌دهند. گاهی فرهنگستان موظف می‌شود در حوزه‌های خاص به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی كمك كند. اما این مسئله منحصر به نهادهای مرتبط با واژه‌گزینی نیست. به‌عنوان مثال، نهادهایی مانند سازمان اماكن كه در حوزه قانون‌گذاری و واژه‌گذاری نقش دارند نیز در جلسات حضور می‌یابند و در فرایند نظارت مشاركت می‌كنند. ما در حوزه نامگذاری اماكن تجاری می‌توانیم از نام‌های زیبا و اصیل ایرانی استفاده كنیم و این نام‌ها را پیشنهاد دهیم. البته نظارت و پیگیری برای اجرایی شدن این پیشنهادهای ضروری است. خوشبختانه همكاری خوبی میان نهادهای مختلف وجود دارد و امیدواریم این همكاری گسترش یابد و با همراهی نهادهای متولی و رسانه‌هایی مانند صداوسیما، فرهنگ‌سازی در جامعه نیز صورت گیرد.
برنامه «دور یك میز» یك میز به بزرگی ایران است كه دور این میز گفت و گوهای تخصصی پیرامون مسائل روز شكل می گیرد.
قابل ذكر است؛ روزهای شنبه تا چهارشنبه ساعت 12:30 به مدت 85دقیقه از آنتن این شبكه به نشانی موجFM ردیف 94 مگاهرتز پخش می‌شود.
مخاطبان در سرتاسر دنیا از طریق وب سایت WWW.RADIOTEHRAN.IR ضمن استفاده از پخش زنده شبكه، در جریان آخرین خبرهای رادیو تهران قرار بگیرید.
كانال رادیو تهران را در پیام رسان بله به نشانی tehraan360@ جستجو كنید.
علاقه‌مندان می‌توانند برنامه‌های رادیو تهران را از اپلیكیشن ایران صدا دریافت كنند.
*هرگونه بهره برداری و استفاده از محتوای پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران تنها با ذكر منبع مجاز است.
