به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران؛ برنامه دور یك میز؛ درباره«فرهنگ و هنر در ایران اسلامی» گفتگویی با «دكتر افشین شحنه‌تبار كارشناس مسائل فرهنگی و هنری» و «محمدحسین جبل عاملی استاد دانشگاه» انجام داده است كه مشروح این گفت وگو را در ادامه می‌خوانید.

مذهب نقش مستقیم در هنر دارد
شحنه‌تبار كارشناس مسائل فرهنگی و هنری گفت: برخی بر این باورند كه چیزی به اسم هنر اسلامی-ایرانی وجود ندارد و یا اینكه گفته می‌شود بسته به دوره‌های مختلف است. ولی در هر صورت در تمام دنیا می‌دانیم مذهب نقش مستقیم در هنر دارد. در اروپا نیز بالاترین جایگاه‌های هنری را می‌توان در كلیسا مشاهده كرد و در كشور ما نیز همین طور است.
وی درباره سیر و تحول فرهنگ و هنر شیعی توضیح داد: این هنر از قرن چهاردهم شروع شده و تا به امروز رسیده است و اكنون به عنوان هنر شیعی در دانشگاه‌ها و حوزه آكادمیك تدریس می‌شود هنری كه سایر كشورهای اسلامی پذیرفته اند. هنر شیعی تركیبی از هنر ایرانی آینه‌كاری و آرایه‌های هنر اسلامی است كه چیزی شبیه به بته جقه ای است كه در هنر اصفهان دیده می‌شود. آرایه‌های ما از آن آمده است و تفاوت آن با آرایه‌هایی هنر اسلامی در دنیاست، در همین است. برای مثال پارامترهای اسلامی در كشورهای دیگر بیشتر از رنگ سفید و قلب‌های برعكس استفاده می‌شود كه در هنر ما شبیه به فرشی است كه از رنگ فیروزه‌ای و لاجوردی استفاده می شود.

در حوزه فرهنگ و هنر به شدت نزول كرده ایم
كارشناس – مجری: چه مسائلی باعث شد تا در حوزه فرهنگ و هنر افول كنیم و به اینجا برسیم؟
شحنه تبار در اینباره گفت: در دوره جدید به خصوص در 40 سال اخیر در حوزه فرهنگ و هنر به شدت نزول كرده ایم و دلیل آن عدم دغدغه مندی نهادهای بالادستی است.
وی افزود: هنر اسلامی كه به هنر شیعی معروف است، از دوران صفویه شكل گرفت و تا دوران قاجار رو به صعود بود و شاهد این پیشرفت تا دوران پهلوی اول بودیم. اما اكنون متاسفانه در دوران جمهوری اسلامی ایران، دچار یك بهم ریختگی تفكری در مدیریت‌های دوره‌های مختلف شده ایم. به طور مثال در طول 37 سال هنوز نتوانسته ایم مصلی تهران را تكمیل كنیم و این باعث شرمساری است. در حالیكه كشورهای حوزه خلیج فارس می‌توانند این كار را در عرض 3 سال به اتمام برسانند و این موضوع هیچ جای توجیهی ندارد و تنها نشان دهنده این است كه ما در نهادهای بالادستی، برنامه ای برای این موضوع نداریم.

تفكری به نام توریسم در ایران وجود ندارد
شحنه تبار با بیان اینكه تمام دنیا بر صنعت توریسم متمركز هستند، گفت: هیچ صنعتی مانند این صنعت نمی تواند باعث اعتبار یك كشور شود. ایران تمام پتانسیل‌های حضور در این عرصه را دارد اما این اتفاق رخ نمی‌دهند. چرا؟ به این دلیل كه چنین تفكری به نام توریسم در ایران وجود ندارد و جزو دغدغه‌های حاكمیت به حساب نمی‌آید و نهادهای بالادستی راه‌هایی كه به این مسیر ختم می‌شود را باز نمی‌كند.

شهر تهران یكی از خاص‌ترین شهرهای دنیاست
كارشناس – مجری: آیا بناهای خشتی جزو معماری اصیل ما به حساب می‌آید؟
وی پاسخ داد: معماری ما براساس جغرافیا متفاوت است و این باعث خلق شدن زیبایی است. نمونه این تفاوت های بی نظیر در ایران در هیچ كجای دنیا وجود ندارد. به طور مثال شهر تهران یكی از خاص ترین شهرهای دنیاست. چون به فاصله 45كیلومتری آن به یكی از گرم ترین صحراهای دنیا می رسید. به فاصله نیم ساعت از آن به یكی از بزرگترین پیست‌های اسكی دنیا می رسید و به فاصله یك ساعت و نیم آن به یكی از قدیمی‌ترین جنگل های به نام جنگل هیركانی، می رسید كه حتی از آمازون قدیمی‌تر است. همچنین از كوهی كه نزدیك 4هزار متر ارتفاع دارد به یك سطح صاف می‌رسید.

در برج سازی مدرن نیز اشتباه عمل كردیم
شحنه تبار همچنین گفت: با تفكر اشتباه شهرداری ساختار باغ‌های ایرانی به برج های بسیار زشت و بی هویت تبدیل شده است. متاسفانه ما حتی در برج سازی مدرن نیز اشتباه عمل كردیم. تهران شهر بسیار متفاوتی است و جذابیت خاصی دارد و از لحاظ قدمت شهر بسیار قدیمی است و همچنان معماری های خاصی در آن وجود دارد كه خوشبختانه اگر نخواهیم بیش از اندازه سیاه‌نمایی كنیم باید گفت كه كارهای خوبی هم صورت گرفته است و با اجازه شهرداری، بخش خصوصی برخی از ساختمان‌هایی كه در حال از بین رفتن بوده، دوباره بازسازی كرده است.

باید از دل جذابیت ها، صنعت توریسم را احیاء كنیم
وی عكنوان كرد: ما باید از دل تمام این جذابیت ها صنعت توریسم را احیاء كنیم و علاوه بر آن به وضعیت بصری شهرها و جاده سازی رسیدگی كنیم و فرهنگ غذایی را به استانداردهای مناسب برسانیم كه البته در شهرهای بزرگ مانند تهران و شیراز از استاندارد خوبی برخورد است. به طور مثال استاندارد برخی از رستوران لوكس دنیا در لندن، پاریس، برلین با برخی از رستوران‌های تهران مطابقت دارد و چرا نباید از این طریق صنعت توریسم را گسترش دهیم؟! به این واسطه پول توریسم به چرخه اقتصادی كشور وارد شود و حتی شاید دیگر نیازی به پول نفت نداشته باشیم. با این صنعت تاثیرگذار حتی می‌توان شهرهایی مانند سیستان و بلوچستان كه در شرایط سخت‌تری قرار دارند، رونق دهیم.
وی همچنین گفت: ایران در حوزه فرهنگ و هنر نیازمند تغییرات بسیار بزرگی است، تغییراتی كه اول از همه به نفع حاكمیت و بعد از آن به نفع مردم خواهد بود.

فرهنگ و هنر باید به روزرسانی شود
در ادامه این گفت و گو جبل عاملی استاد دانشگاه در برنامه دور یك میز گفت: هنر ایرانی اسلامی تمایز تفكیك شده، واضح و خوبی در نظام هنرهای بین المللی دارد. ولی این سوال وجود دارد، كه چرا از این تمایز تجاری سازی نمی كنیم؟ تفكیك در دوران گذشته بوده است، لیكن در طی سال‌ها هیچ ‌گاه آن را مدرن نكرده ایم و آن در زندگی خود وارد نكردیم تا مورد استفاده قرار بگیرد.
وی افزود: یكی از مسائلی كه سبب بقاء فرهنگ و هنر می‌شود، استفاده آن در فرهنگ امروز و تبدیل آن به زبان امروز است.
جبل عاملی خاطرنشان كرد: متاسفانه امروز دیگر در معماری خانه‌های ما اثری از معماری كهن نیست و این معماری فراموش شده و برای این امر مهم و تولید هنر سرمایه‌گذاری نشده است.

بروزرسانی فرهنگ و هنر مستلزم برنامه ریزی و سرمایه گذاری است
كارشناس – مجری: آیا سلیقه مردم تغییر پیدا كرده است؟
این استاد دانشگاه عنوان كرد: هنر در طی زمان نیاز به بروز رسانی دارد و این امر مهم مستلزم برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری است. بنا به ضرورت، نیاز و تغییری كه در بازار پوشاك ایجاد شد، بخش خصوصی در سه سال اخیر وارد این حوزه شد و شاهد نقوش فرهنگی – معماری در پوشاك بودیم. همچنین در عناصر‌ دكور و زیبایی، عنصر آینه كاری دوباره برگشته است.

باور كنیم حوزه فرهنگ و هنر برای كشور درآمدزایی دارد
كارشناس – مجری: چرا نقش دولت در اشاعه این هنر، پر رنگ نیست؟
جبل عاملی در اینباره گفت: دركشور ما حوزه فرهنگ و هنر را یك كار تشریفاتی می‌دانند. اما بالعكس در دنیا آن را بسیار جدی گرفته اند و به آن به عنوان یك پدیده اقتصادی نگاه می‌كنند. ما هیچ وقت وارد عرصه اقتصاد فرهنگ و هنر نشده ایم. هیچ وقت باور نداشتیم كه این حوزه برای ما درآمدزایی دارد و این بازار مانند همه بازارها نیازمند سرمایه‌گذاری است.

تهران، هویت بصری ندارد
كارشناس – مجری: امر سرمایه گذاری به چه میزان در ظاهر فعلی پایتخت به لحاظ هنری تاثیرگذار است؟ و آیا اصلا تهران هویت بصری دارد؟
وی بیان كرد: متاسفانه در حال حاضر تهران هویت بصری ندارد و یك كپی از معماری دنیا در تهران دیده می شود و این یعنی متاسفانه ما خوب عمل نكرده ایم.

هویت كشورمان به جهان معرفی نشده است
جبل عاملی با اشاره به اینكه ما هیج وقت باور نداشتیم كه فرهنگ محرك و عامل اقتصادی است، گفت: متاسفانه ما هویت كشورمان را به جهان معرفی نكرده ایم و به برجسته سازی آن نپرداختیم و برای آن برنامه‌ریزی نكرده ایم و باور نداشتیم كه فرهنگ می‌تواند یك محرك و عامل اقتصادی باشد.

گردشگری مهم‌ترین جریان رونق و نقدینگی یك كشور
كارشناس – مجری: دولت، بخش خصوصی و یا مردم كدام یك مقصرند؟
وی خاطرنشان كرد: بخش خصوصی كار خود را می كند، اما هدایت كننده جریان اقتصادی كشور، دولت است و همین مقدار فعالیتی كه در بخش خصوصی صورت گرفته، خود یك هنر است.

صنعت گردشگری؛ لوكوموتیو كِشنده 14 صنعت
جبل عاملی اضافه كرد: راه تغییر اقتصاد كشور ما رونق در صنعت گردشگری است. لوكوموتیو كِشنده 14صنعت، صنعت گردشگری است و باید گفت كه اقتصاد فرهنگ در صنعت گردشگری پویا می شود. وقتی یك گردشگر وارد خاك كشور می‌شود، اولین جایی كه می رود، مسیری است كه برای رسیدن به اقامتگاه طی می‌كند. كه درآمدی برای صنعت حمل و نقل كسب می‌كند. گردشگر داخل هتل می‌شود و اینجا هنر معماری اهمیت خود را نشان می‌دهد، اكنون گران‌ترین هتل ها، هتل‌هایی هستند كه بنای تاریخی دارند و یا دارای فرم تاریخی هستند. اینجا صنعت هتل‌داری كسب درآمد می‌كند، صنعتی كه در كشور ما به آن اهمیت داده نمی‌شود و خود هتل مولد چند صنعت است. لازمه هتل، مبلمان و تخت خواب، منسوجات، نگهداری و تاسیسات، برق و نیروی كار است. از طرفی یك گردشگر با مصرف غذا در كشور هدف سبب می‌شود تا درآمدی برای صنعت غذایی آن كشور كسب كند. صنعت غذایی نیز مولد صنعت كشاورزی و دامپروری است. همچنین بر صنایع دستی كشور نیز تاثیرگذار است. اما متاسفانه در ایران این صنعت كاربردی نشده است.

وزارت گردشگری كشور جزو كم بودجه ترین وزارتخانه های كشور
وی تاكید كرد: فعال شدن گردشگری مهم ترین جریان رونق و نقدینگی یك كشور است. بنابراین؛ باید در موضوع توریست تسهیلات صورت بگیرد و این موضوع از وزارت گردشگری خارج است، وزارت تلاش خود را می كند، اما متاسفانه بقیه دستگاه‌های كشور همكاری نمی‌كنند و حتی جالب است كه بدانید وزارت گردشگری كشور جزو كم بودجه‌ترین وزارتخانه های كشور است.
جبل عاملی تصریح كرد: در پایان سال گذشته، دولت مولدسازی را مطرح كرد. در این طرح اموال مرده در اقتصاد مولدسازی می‌شود. بزرگترین چالش ساخت هتل خوب در كلان شهرها و مناطق زمین است. قیمت زمین، اقتصادی بودن ساخت هتل را از بین می برد. زمین های بسیاری در اختیار شهرداری، نهادها و وزارتخانه ها است كه می توان آن را برای ساخت هتل تخصیص دهد. یعنی با سرمایه گذاری بخش خصوصی و اختصاص زمین از سوی دولت به ساخت هتل بپردازند. در حالیكه این موضوع در كشور معنا ندارد، نه مشاركتی در این خصوص می گیرد و نه حمایتی می شود.
وی افزود: بسیاری از هتل‌ها در دنیا اگر تا 10 سال اول، استاندارد آن كشور را به دست بیاورند، از مالیات معاف می شوند. این در حالی است كه در كل ایران تعداد هتل های 5ستاره به 50 تا هم نمی‌رسد.

جاذبه‌های تهران دو برابر بیشتر از پاریس است
وی با اشاره به اینكه ما در جاذبه مشكلی نداریم بلكه در زیرساخت با چالش مواجه هستیم، گفت: امروز پاریس با 25 میلیون گردشگر در سال به عنوان یكی از قطب‌های گردشگری در جهان به حساب می‌آید. تهران و پاریس تقریبا تاریخ نزدیكی دارند. جاذبه شاخص در پاریس 42 نقطه است اما در شهر تهران 86 نقطه است. این یعنی جاذبه‌های تهران دو برابر بیشتر از پاریس است. اما تفاوت در اینجاست كه در پاریس مدیریت شهری صورت می‌گیرد ولی ما به آن اهمیتی نمی‌دهیم.

باید اقتصاد فرهنگی را باور كنیم
جبل عاملی تصریح كرد: سفارتخانه ها در دنیا سه كار انجام می‌دهند. یك؛ رایزنی اقتصادی است كه برای كسب و كارها و نظام اقتصادی چانه می‌زنند. دو؛ رایزنی فرهنگی در بستر اقتصاد فرهنگی است و سه؛ دیپلماسی است. بدون شك اگر دیپلماسی اقتصاد و فرهنگ درست شود دیپلماسی بعدی در مسیر خود قرار می‌گیرد. این در حالی است كه به كاردارهای كشور ما این ماموریت داده نشده است.
وی در پایان گفت: تا زمانی كه ما باور نداشته باشیم اقتصاد فرهنگی می‌تواند تاثیرگذارتر از اقتصاد نفتی و صنعتی باشد، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.

برنامه «دور یك میز» یك میز به بزرگی ایران است كه دور این میز گفت‌وگوهای تخصصی پیرامون مسائل روز شكل می‌گیرد.
این برنامه به تهیه‌كنندگی سیده فاطمه شعار، سردبیری علیرضا داودی و اجرا و كارشناسی محمدرضا اشراقی، روزهای شنبه تا چهارشنبه ساعت 12:30 به مدت 85 دقیقه به روی آنتن رادیو تهران می‌رود.

مخاطبان در سرتاسر دنیا از طریق وب سایتWWW.RADIOTEHRAN.IR ضمن استفاده از پخش زنده شبكه، در جریان آخرین خبرهای رادیو تهران قرار بگیرید.
كانال رادیو تهران را در پیام رسان بله به نشانی tehraan360@ جستجو كنید.
علاقه‌مندان می‌توانند برنامه‌های رادیو تهران را از اپلیكیشن ایران صدا دریافت كنند.
*هرگونه بهره برداری و استفاده از محتوای پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران تنها با ذكر منبع مجاز است.