رضایی از سال 1374 كه تولید برنامه «كتاب شب» در رادیو تهران شروع شد، نویسنده این برنامه بوده و اكنون حدود ده‌سالی است كه سردبیری كتاب شب را هم بر‌عهده دارد. با او به‌مناسبت ورود این برنامه به 30 سالگی، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم كه در ادامه می‌خوانید.

30 سال پیش كه برنامه «كتاب شب» را شروع كردید، حال و هوای جامعه و میزان علاقه مردم به كتاب با مردم امروزی متفاوت بوده است؛ برنامه شما متناسب با این تغییرات چقدر به‌روز شده است؟
طبیعتا آن‌زمان شنونده‌های رادیو به رمان‌های كلاسیك علاقه بیشتری داشتند، ولی امروز جز رمان و داستان، آثار دیگری هم می‌طلبند. كتاب‌های روانشناسی خاص مانند «انسان در جست‌وجوی معنا» اثر دكتر ویكتور فرانكل، كه ما آن را یك هفته برای شنوندگان رادیو خواندیم؛ یا كتاب‌های زندگینامه‌ای مانند «زندگینامه دكتر شفیعی‌كدكنی» كه آن را هم در عرض یك هفته خواندیم. همچنین آثار سیاسی، دینی، اجتماعی، خاطره‌ای و دفاع مقدس. الان ما این نوع كتاب‌ها را هم در برنامه‌مان می‌خوانیم و تا به حال بازخوانی حدود یك‌هزار و پانصد كتاب این‌چنینی در كارنامه كتاب شب ثبت شده است.

در سال‌های اخیر طبق آمارهای رسمی، سرانه مطالعه و كتابخوانی پایین آمده، میزان استقبال از برنامه شما با توجه به این موضوع چه تغییراتی داشته است؟
طبیعی است كه روی هم‌رفته مطالعه مردم نسبت به گذشته كم شده، ولی ما همچنان شنونده‌های ثابتی داریم كه به كتاب صوتی علاقه دارند و دوست دارند آن را از رادیو بشنوند. بازتاب خبرهای برنامه ما در رسانه‌های گوناگون می‌تواند تا‌حدی نشان‌دهنده استقبال از این برنامه باشد. اغلب رسانه‌ای‌ها و مقامات و شخصیت‌های امروز گهگاه اعتراف می‌كنند كه یك زمان شنونده برنامه كتاب شب بوده‌اند و رمان‌های معروف جهان را از طریق این برنامه شنیده‌اند.

روی آنتن بردن یك برنامه رادیویی به مدت 30سال كارراحت وآسانی نیست؛چگونه توانستیدباعث دوام30ساله برنامه شوید؟
این برنامه از آغاز، یعنی از سال 74 به كوشش دكتر هادی سعیدی كیاسری و سردبیری آقای حسین قلعه‌قوند شروع شد. من از نویسندگان اولیه آن بودم. بعد ازچند سال،آقای حكیم‌معانی سردبیرشدوبعدازمدتی بنده سردبیرشدم،ولی همچنان آثارمعروف جهان و ایران را برای برنامه تلخیص و تنظیم رادیویی می‌كنم. این وضعیت الان نزدیك به ده‌سال است كه ادامه دارد و من همچنان در خدمت برنامه‌ام. بنابراین درتداوم این برنامه، افراد زیادی نقش داشتند كه من بدون فروتنی كوچك‌ترین آن‌ها بوده‌ام و هستم.

در این 30سال قطعا سلیقه مخاطب و مردم درانتخاب كتاب عوض شده؛شاید قبلا كتاب‌های كلاسیك وقطوررابیشتر می‌خواندند ولی در‌حال حاضر به‌سمت ادبیات مینیمال رفته‌اند. چقدر این موضوع را در برنامه‌تان و انتخاب كتاب‌ها لحاظ كرده‌اید؟
بله، طبیعی است كه باید این مساله را لحاظ كنیم. اساسا ذات برنامه كتاب شب از ابتدا برهمین مبنا بوده است. این برنامه با توجه به رویكرد مینی‌مالیستی زمانه شكل گرفت تاكسانی كه وقت وحوصله خواندن كتاب‌های قطورراندارند، با شنیدن كتاب‌های مشهور و معروف جهان از طریق این برنامه، كمبود مطالعاتی خود راجبران كنند.ما با حذف توصیف‌های خسته‌كننده كتاب‌ها و شسته‌و‌رفته‌كردن آن‌ها،متن شنیدنی وجذابی از كتاب‌ها روایت می‌كنیم.البته ذات رسانه هم این شكل از روایت را توصیه می‌كند.

چه در رادیو و چه در تلویزیون، برنامه‌های كتاب‌محور زیادی تولید شده است؛ نقطه تمایز و تفاوت برنامه كتاب شب با این برنامه‌ها در چیست؟
در تلویزیون و رادیو هر برنامه كتاب‌محور كه عوامل عاشق، متخصص و حرفه‌ای داشته باشد، دوام می‌آورد. هیچ مدیری در این صورت، دوست ندارد برنامه كتاب‌محور شبكه‌اش تعطیل شود.

خودتان چقدر به حوزه ادبیات و به‌خصوص ادبیات داستانی علاقه دارید؟
گرچه زیاد به این‌گونه آمار‌دادن‌ها علاقه‌ای ندارم، ولی خدا عنایت كرده و توانسته‌ام تا‌به‌حال 16 كتاب شامل رمان، مجموعه‌ داستان كوتاه و نقد و بررسی ادبیات داستانی منتشر كنم. آخرین كتاب‌هایم رمان «قفسی» و مجموعه‌داستان «گلدان جلوی در» در انتشارات آبارون به چاپ رسیده‌اند.

اهل نوشتن هستید و چند كتاب هم منتشر كرده‌اید؛ تا‌به‌حال شده كتاب‌های خودتان را هم در برنامه معرفی كنید و بخوانید؟
بله، یكی از رمان‌هایم كه در جشنواره كتاب سال دفاع‌مقدس تقدیر شده بود، دو‌سه سال قبل به‌مدت یك هفته با صدای استاد بهروز رضوی روایت شد. نام آن رمان «می» است و با نام مستعارم (باقر رجبعلی) منتشر شده. دوبار هم در جشنواره‌های دفاع مقدس جایزه گرفته است.

چگونه شد كه برنامه كتاب شب شكل گرفت؟
برنامه كتاب شب همان‌طور كه گفتم در سال 74 با كوشش آقای هادی سعیدی كیاسری كه آن‌موقع مدیر گروه ادب‌و‌هنر رادیو تهران بود شكل گرفت و روی آنتن رفت. در واقع، به یك معنی اولین كتاب‌های صوتی با این برنامه در ایران تولید شد. برنامه ما بعد از پخش، در جاهای مختلف تكثیر می‌شد و خیلی معروف شده بود. البته صدای گویندگان برنامه، در این تكثیر‌شدن‌ها نقش مهمی داشت. مردم دوست داشتند رمان‌های مشهور را با صدای دوبلور معروف هوشنگ معمارزاده، خانم ژالاك (ژاله كیایی‌نژاد) و بهروز رضوی بشنوند. آن‌زمان بیرون از رادیو كتاب صوتی تولیدنمی‌شد.بنابراین، برنامه كتاب شب خیلی طرفدار داشت. الان هم با این‌كه بیرون از رادیو، كتاب‌های معروف با صدای هنرمندان مشهور صوتی می‌شود، برنامه ما جایگاه خودش را حفظ كرده است. چون برخی از آن كتاب‌ها واقعا به‌صورت حرفه‌ای تولید نمی‌شوند و فقط یك نام مشهور را یدك می‌كشند.

اگر بخواهید سه رمان مورد علاقه خودتان را نام ببرید، چه كتاب‌هایی هستند؟
من رمان‌های زیادی خوانده‌ام كه تكان‌دهنده و فراموش‌نشدنی بوده‌اند. واقعا چگونه می‌شود سه‌تاشان را نام برد! كاش می‌گفتید 100 تا از آنها را نام ببرم. ولی حالا كه محدود به نام بردن از سه رمان موردعلاقه‌ام شده‌ام،این رمان‌ها را نام می‌برم كه هرگز فراموش‌شان نمی‌كنم: رمان «خانه ارواح» اثر ایزابل آلنده با ترجمه حشمت‌الله كامرانی،رمان«پِدرو پارامو»اثر خوان رولفو با ترجمه احمد گلشیری و رمان «زندگی در گور» اثر استراتیس میریویلیس،با ترجمه سروژ استپانیان.البته این‌ها بعد از رمان‌های «صد سال تنهایی» اثر گابریل گارسیا ماركز با ترجمه بهمن فرزانه و «انفجار در كلیسای جامع» اثر آلخوكارپانتیه با ترجمه سروش حبیبی، بهترین رمان‌هایی بوده‌اندكه خوانده‌ام.البته همان‌طوركه گفتم، این لیست می‌تواند تا صد رمان را هم در بربگیرد.

آینده رادیو را چگونه می‌بینید و پیش‌بینی می‌كنید؟
رادیو در آینده‌ای نزدیك به شیوه‌های جدیدی شنیده خواهد شد.


برنامه «كتاب شب»؛ هر شب به تهیه كنندگی رضا قربانی و سردبیری محمدباقر رضایی، ساعت 23:30 به مدت 30 دقیقه از رادیو تهران پخش می‌شود.

مخاطبان در سرتاسر دنیا از طریق وب سایتWWW.RADIOTEHRAN.IR ضمن استفاده از پخش زنده شبكه، در جریان آخرین خبرهای رادیو تهران قرار بگیرید.
كانال رادیو تهران را در پیام رسان بله به نشانی radiotehranplus@ جستجو كنید.
علاقه‌مندان می‌توانند برنامه‌های رادیو تهران را از اپلیكیشن ایران صدا دریافت كنند.
*هرگونه بهره برداری و استفاده از محتوای پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران تنها با ذكر منبع مجاز است.