به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران، دكتر رضا آذربایجانی متخصص بیوتكنولوژی و رئیس مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران با حضور در استودیو پخش زنده رادیو تهران با برنامه پل مدیریت 19 شهریور رادیو تهران درباره زیست‌بانك كشورمان گفت و گو كرد.

در مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران؛ تمامی نمونه‌های زیستی وجود دارند
رئیس مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران در توضیح دلایل تاسیس این مركز گفت: ما از یك بانك انتظار داریم در ابعاد مد نظر ما خدماتی امن بدهد. دیدگاه ما نسبت به 50 سال گذشته درباره بانك متفاوت شده است و البته نگاه ما به بانك زیستی متفاوت از بانكی است كه پول‌های خود را در آن ذخیره می‌كنیم. دامنه زیستی بسیار گستره است. این مركز شامل تمامی نمونه‌های زیستی جانوری در خشكی و دریا، نمونه‌های گیاهی با مصرف‌های مختلف و گونه‌های وحشی آن؛ موجودات پرسلولی، نمونه‌های انسانی برای مطالعات دارویی و تشخیصی درمانی و موجودات تك‌سلولی و میكروارگانیسم‌ها با طبقه بندی‌های مختلف ویروس‌ها و نهایتا توالی DNA آنها وجود دارد.

مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی، تلاش می‌كند نقش موثری در بهبود كیفیت زندگی مردم ایفا كند
وی در پاسخ به اینكه آیا این مركز، قابلیت ذخیره‌سازی تمامی این نمونه‌ها را دارد؟ گفت: پیشنهادی كه در سال 86 توسط متخصصان دفتر رهبر معظم انقلاب داده شد، بسیار كلان و حتی چندسالی از موقعیت زمانی خود جلو بود. در حال حاضر كارهای ارزشمندی در حوزه‌های كمی و كیفی انجام شده است. در حوزه های كمی به دلیل گستردگی و تنوع به قطره ای از دریا رسیده‌ایم اما در حوزه كیفی سعی كرده ایم با در نظر گرفتن استاندارهای بین‌المللی بتوانیم زیست بانكی را داشته باشیم كه علاوه بر جمع آوری ، شناسایی، شناسنامه دار كردن، ذخیره منابع زیستی را به درستی انجام دهد نقش موثری هم در بهبود كیفیت زندگی مردم ایفا كند.

شناسایی ظرفیت‌های زیستی و ژنتیكی بومی در اولویت اقدامات مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی است
دكتر آذربایجانی با تایید اظهارات سودابه آقاجانیان گوینده برنامه مبنی بر اینكه در این مركز، هدف، فقط حفظ ذخایر ژنتیكی نیست بلكه هدف، ارتقاء كیفیت و قابلیت آنها است گفت: با چند كلید‌واژه مواجه هستیم. چندین مركز در دنیا برای ذخیره‌سازی ساخته شده اند. بانك «بذر قیامت» در نروژ وجود دارد تا اگر اتفاق عظیمی در كره زمین رخ دهد میلیون‌ها بذرها برای آینده زمینیان در شرایط ایمن حفظ شود. ما هم این بانك را داریم اما باید بومی‌سازی شود. یك زیست بانك نمی‌تواند به عنوان یك مركز هزینه دار، اهداف خود را بر مبنای روز مبادا تعریف كند. ما علاوه بر این دیدگاه، شناسایی ظرفیت های زیستی و ژنتیكی بومی كشور را در اولویت قرار دادیم تا با شاخصه‌هایی بتوانیم به امنیت سلامت و غذایی كمك كنیم.

ایران؛ به اندازه كل قاره اروپا، تنوع زیستی دارد
وی افزود: ایران از تنوع زیستی گیاهی و جانوری بسیار بالایی برخوردار است. به جرات می‌توان گفت به اندازه كل قاره اروپا تنوع داریم و توانمندی بهره برداری از این تنوع زیستی می‌تواند ما را به ثروتی بزرگ برساند. تنوع اقلیمی در ایران بر تنوع زیستی جانوری و گیاهی و حتی میكروبی كشور تاثیر گذاشته است. این اكوسیستم‌های مختلف طی میلیون‌ها سال ظرفیت‌هایی را ایجاد كرده كه به ما رسیده و ما برای از دست رفتن آن باید پاسخگو باشیم . اما تمامی این تقصیرها قابل احصاء هستند و انقدر ظرفیت داریم كه بتوانیم برای افزایش كیفیت زندگی اجتماعی كشورمان از این‌ها بهره مند شویم.

نسل گاو گلپایگانی در كشور به عنوان نژاد بومی گاو ایرانی منقرض شده است
آذربایجانی به عنوان مثال گفت: تنوع زیادی در گیاهان؛ جانوران و میركروارگانیسم ها داریم . دام‌های اهلی داریم كه طی سالیان دراز با اقلیم ما سازگار شده اند. اما سیستم‌هایی كه به كار برده‌ایم بدون توجه به آینده بوده و در مقابل تنوع زیستی قرار گرفته اند. زمانیكه كشاورزان و دامداران و افرادی كه سالیان سال این ذخایر را حفظ كرده‌اند به سمت سوددهی اقتصادی سوق می‌دهیم باید فكر كنیم تكلیف دام‌هایی كه كنار گذاشته می‌شوند چه خواهد شد. ما تا به جایی پیش رفته ایم كه گاو هلشتاین توانسته جای گاو گلپایگانی را بگیرد. نسل گاو گلپایگانی در كشور به عنوان نژاد بومی گاو ایرانی منقرض شده است.

بهتر است به جای استفاده از دام‌های نژاد خارجی، دام‌های بومی خودمان را اصلاح كنیم
وی با بیان اینكه نباید به صرفه اقتصادی، مقطعی نگاه كرد گفت: ما باید مدیریت آینده‌نگر داشته باشیم. در شرایط تغییر اقلیمی، دام‌های اروپایی كه بومی مناطق ما نیستند و در كشور ما اصلاح شده اند عملكرد قبلی خود را ندارند از طرفی دیگر خیلی بهتر است دام‌های بومی خودمان را اصلاح كنیم. رده‌های سلولی این دام‌ها در بانك ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران موجود است كه در واپسین سالهای حضور آنها توانسته ایم با جستجوی خانه به خانه این منابع زیستی اصیل را حفظ كنیم.

حفظ ذخایر ژنتیكی و زیستی كشور باید وظیفه ای اصلی باشد
رئیس مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران در پاسخ به اینكه بسیاری از حیات وحش ما از بین رفته است. آیا مركزی مثل رویان یا وزارت جهاد كشاورزی متولی نگهداشت این گنج زیستی بوده است؟ گفت: مركز ملی ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران زیرمجموعه جهاد دانشگاهی است. جهاد دانشگاهی، نهادی عمومی است و چندین پژوهشگاه و پژوهشكده دارد كه یكی از آنها پژوهشگاه رویان است.توانمندی‌هایی كه در جهاد دانشگاهی در حوزه سلول‌های بنیادی در رویان شكل گرفت موجب شد تا رهبر معظم انقلاب برای تاسیس زیست بانك در جهاد دانشگاهی دستور بدهند و دلیل آن این بود كه بسیاری از دستگاه‌های مرتبط مثل جهاد كشاورزی و سازمان حفظ محیط زیست و... شرح وظایف متعدد و متنوعی دارند و ضروری بود تا به زیست بانك به عنوان وظیفه ای اصلی نگاه شود. اولویت‌های دستگاه‌های مختلف بر اساس استراتژی‌ها تغییر می‌كند و اگر گنجینه ای از بین برود ما به ازایی ندارد. این گنجینه قیمت ندارد. ذره ذره خاك كشور ما نیاز به محافظت دارد. اگر دیدگاه تخصصی باشد و اولویت‌ها مرتبط باشد مشكلی برای دستگاه‌های مختلف در جهت صیانت از این گنجینه وجود ندارد.

تصویب قانون "حفظ و بهره برداری از منابع ژنتیك" در راستای هم افزایی دستگاه های مختلف
وی افزود: ژن یوز ایرانی توسط محیط زیست به تازگی به بانك زیستی تحویل داده شده است تا در صورت نیاز به احیا بتوانیم با تكنولوژی روز به احیاء این گونه ها دست یابیم.
وی با اشاره به قانون "حفظ و بهره برداری از منابع ژنتیك" گفت: دستگاه‌های مختلف در یك جمع تخصصی با سلیقه های مختلف گرد هم آمده و این كار تیمی با شرح وظیفه مشخص تعریف شد. ما به عنوان زیست بانك، برای كمك به بسیاری از دستگاه ها اعلام آمادگی كرده ایم.

پژوهشگران می‌توانند برای مطالعات علمی از نمونه‌های مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی استفاده كنند
آذربایجانی در پاسخ به اینكه آیا دانشجویان می‌توانند برای تحقیقات خود به این مركز مراجعه كنند؟ گفت: این تسهیلات پایه ای ترین خدمات بانك زیستی است. برخی بانك‌های ژن صرفا برای ذخیره سازی ساخته می‌شوند و نمونه ای به بیرون نمی‌دهند اما راه اندازی زیست بانك ملی ما به این دلیل بوده تا بتوانیم با كمترین سختی و هزینه، نمونه زیستی استاندارد شناسنامه دار را در اختیار بخش تحقیقات و صنعت قرار دهیم. عمق تحقیقات یك دانشجو یا در صنعت فقط با كار بر روی نمونه اصیل و شناسنامه دار شكل می‌گیرد در غیر این صورت مطالعات و تحقیقات به مشكل می‌خورد. تمامی پژوهشگران اعم از دانشجو و استادان می توانند با مراجعه به وب سایت مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران https://ibrc.ir نمونه مورد نظر خود را درخواست كرده و كد شناسه را تایید كنند و با هزینه مالی بسیار كم و در كوتاهترین زمان، نمونه زیستی مد نظر خود را تحویل بگیرند. اگرچه رویكرد ما كاهش بیشتر هزینه های مالی است.

دوره‌های كوتاه مدت و میان مدت آموزشی در مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران برگزار می‌شود
رئیس مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران با بیان اینكه در كنار ایجاد استانداردها سعی داریم دانش را هم گسترش دهیم گفت: دوره‌های كوتاه مدت و میان مدت به صورت كارگاه‌های آموزشی و دوره های پذیرش تحصیلی در مركز انجام می‌شود كه تنوع بالایی دارد و توسط متخصصان این مركز ارائه می شود.با مراجعه ب وب سایت مركز می توان برای حضور در این كلاس ها درخواست داد.

نمونه ها با 11روش مختلف در بانك ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران نگهداری می‌شوند
آذربایجانی در پاسخ به اینكه عمر نگهداری ژن‌ها در مركز چقدر است؟ گفت: استاندارد نگهداری بسیار مهم است. این نمونه ها با 11روش مختلف در نوع نگهداری و دمای متفاوت در بانك ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران نگهداری می‌شوند. نمونه‌های مختلف، اقتضائات خود را دارند به عنوان مثال می‌توانیم بذر را در 4 درجه و در منفی 20 درجه سانتیگراد نگه داریم . نمونه‌های سلولی در فاز بخار ازت مایع نگهداری می‌شوند تا ایمن مانده و آلوده نشوند. نمونه‌های DNA را می‌توان خشك كرده و در دمای اتاق نگه داشت یا آنها را در محلول هایی خاص نگه داشت. نگهداری میكروارگانیسم ها هم به چند روش مختلف مثل لیوفیلیز(خشك كردن انجمادی) ، كشت فعال و تیپ‌های نمونه ای جدید انجام می شود.

نمونه‌های موجود در مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران به طور منظم كیفیت‌سنجی می‌شوند
آذربایجانی افزود: یكی از ابداعات بسیار خوب در هفته پژوهش سال گذشته، ارائه سوآپ نمونه‌های استاندارد به صورت رایگان در گروه‌های پژوهشی و تحقیقاتی بود تا دانشجویان بتوانند به راحتی به این نمونه ها دسترسی داشته باشند. یكی از اقدامات منحصر به فرد مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران مطابق با استانداردهای جهانی، بحث كنترل كیفی است به این صورت كه نمونه‌های نگهداری شده در بازه های زمانی چندماهه كشت شده ، بررسی می‌شوند و اگر كیفیت مناسبی داشتند در مخزن قرار می‌گیرند و در غیر اینصورت كیفیت آنها افزایش خواهد داشت.

بذرهای صیفی و سبزیجات كشور در پروژه های فناورانه تبدیل به بذرهای هیبریدی شده اند رئیس مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران با بیان اینكه در بانك ملی زیستی از 5 قاره دنیا نمونه زیستی داریم گفت: در راستای تجاری سازی به سمت تبادل نمونه های زیستی قدم برداشته ایم. منابع بذر صیفی و سبزیجات كشور جزو ذخایر ارزشمند كشور هستند كه در پروژه های فناورانه تبدیل به بذرهای هیبریدی شده اند. چون كشور ما 98 درصد به واردات این بذرها وابستگی دارد و این فناوری می تواند وابستگی ما به واردات این محصول ها را كاهش دهد .ضمن اینكه سویه‌های مختلف میكروارگانیسم های پروبیوتیك را از منابع بومی خود جدا كردیم كه امنیت ژنتیك و سلامت بیشتر ، وابستگی وارداتی كمتر و كاهش تهدیدات زیستی را به همراه دارد.

مركز ذخایر ژنتیكی و زیستی ایران بر روی ژن بیماری‌های خاص تحقیق می‌كند
آذربایجانی در پایان این گفت و گوی رادیویی در پاسخ به اینكه آیا با وجود بانك زیستی می‌توان به ژن برتر دست یافت؟ گفت: ژن برتر، كار و تلاش بیشتر و هدف صحیح و خدمت به مردم ژن برتر است. اما در حوزه سلامت، در بانك بر روی بیماری‌های خاص ظرفیت تحقیقاتی ایجاد كرده‌ایم تا در پزشكی آینده نگر مبتنی بر پزشكی شخصی، مراقبت های پزشكی و درمانی با استناد همین تحقیقات امیدبخش باشد.


مخاطبان در سرتاسر دنیا از طریق وب سایتWWW.RADIOTEHRAN.IR ضمن استفاده از پخش زنده شبكه، در جریان آخرین خبرهای رادیو تهران قرار بگیرید.
ما را در اینستاگرام و دیگر شبكه‌های اجتماعی با شناسه tehraan360@ پیدا و همراهی كنید.
همچنین علاقه‌مندان می توانند برنامه های رادیو تهران را از اپلیكیشن ایران صدا دریافت كنند.

*هرگونه بهره برداری و استفاده از محتوای پایگاه اطلاع رسانی رادیو تهران تنها با ذكر منبع مجاز است.